vrijdag 12 december 2025

A Hole in One, of toch iets anders?


Titelpagina : "Reisbeschryving door de Zuid-Zee...."
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Reis_beschryving_door_de_Zuid_Zee_langs/gThlAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=reisbeschryving+door+de+Zuid+Zee&pg=PP5&printsec=frontcover

In deze reisbeschrijving uitgegeven in 1727 kwam ik dit bijzondere plaatje tegen met de tekst “Indiaan van Chili in zyne Macun, spelende Sueca”.

Indiaan van Chili in zyne Macun, spelende Sueca”.
Bron  
https://www.google.nl/books/edition/Reis_beschryving_door_de_Zuid_Zee_langs/gThlAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=reisbeschryving+door+de+Zuid+Zee&pg=PP5&printsec=frontcover

De illustratie is opgenomen in een hoofdstuk over de Indiaanse inwoners van Chili. In eerste instantie doet het afgebeelde spel denken aan de golfsport. De schrijver gaf verder geen uitleg over dit spel, dat  in Zuid-Amerika bekend is  als Palin of Chueca. https://en.wikipedia.org/wiki/Palin_(game)

Deze Indiaanse traditionele sport zou ook overeenkomsten hebben met hockey.

donderdag 11 december 2025

Een berg in Tibet

In 1898 werden twee uitbundig geïllustreerde boeken over reisavonturen in Tibet op de markt gebracht

1. Sven Hedin “Through Asia” in twee delen 

Sven Hedin, "Through Asia", 1898

2. Arnold Henry Savage Landor In the Forbidden Land 

Arnold Henry Savage Landor, "In the Forbidden Land", 1898


Tibet ingeklemd tussen woestijnen en de hoogste bergketen in de wereld
Bron:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/Himalaya_composite.jpg

Tibet was in de 19e eeuw nagenoeg  ontoegankelijk voor Westerlingen. Chinezen, Tibetanen en Indiërs controleerden toegang tot het hoogland De geografische ligging achter dodelijke woestijnen in het noorden en in het zuiden en westen een muur van hoge bergen was niet erg reizigersvriendelijk. Voor Europeanen was het in de 19e eeuw ronduit gevaarlijk om in Tibet en omgeving te reizen. Met name door geopolitieke kwesties was Tibet een verboden gebied. Britten en Russen probeerden hun invloedsfeer in Centraal Azië te vergroten en de Chinese regering in Peking, het huidige Beijing was daar niet blij mee, zeker nadat de Engelsen een openstelling van Chinese havens voor hun afzetproducten met name opium hadden afgedwongen.

Een van de drie gebroeders Schlagintweit die tussen 1854-1858 in de regio rondreisden en prachtige afbeeldingen maakten, waaronder een aquarel van de Mount Everest, bekocht dat in 1857 in Turkestan als slachtoffer van de geopolitiek met zijn leven. Hij werd aangezien voor een Chinese spion.

Een brutale Brit Robert Drummond ging in 1860 vrolijk kajakken op het heilige Mansarovarmeer, tot grote verontwaardiging van de gelovigen. Drummond wist te ontkomen, maar zijn lokale fixer werd ter dood gebracht.

Enkele artikelen over de gewaagde actie van Drummond

De met zichzelf zeer ingenomen excentrieke Arnold Henry Savage Landor werd door de Tibetanen gevangen genomen en gemarteld. Landor kon het nog na vertellen.

In het werk van Landor zijn ook enkele afbeeldingen van het Mansarovar meer en de berg Kailash afgebeeld.

Kelas (Kailash) in de Duitse uitgave van Landor, 1898
Bron:
https://archive.org/details/82331landorarnoldhenrysavage186519241898aufverb/page/n279/mode/1up




Teufelssee met  op de achtergrond Kelas (Kailash) in de Duitse uitgave van Landor, 1898
Bron:
https://archive.org/details/82331landorarnoldhenrysavage186519241898aufverb/page/n279/mode/1up




De twee meren met op de achtergrond Kelas (Kailash) in de Duitse uitgave van Landor, 1898
Bron:
https://archive.org/details/82331landorarnoldhenrysavage186519241898aufverb/page/n279/mode/1up







Tibetanen bewijzen eer aan de berg Kailash, 1898
Tekening door Landor
Bron:
https://www.gutenberg.org/files/22210/22210-h/images/159.jpg

Er kwam de nodige kritiek op het werk van Landor; ik beperk mij tot kritiek op zijn weergave van de berg Kailas. Landor zou beweren dat hij de top van de berg had bereikt.

Een kritische bespreking van het boek van Landor, 1899
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Mitteilungen_der_Kaiserlich_K%C3%B6niglichen/PGs9AAAAYAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=Landor++Kailas&pg=PA187&printsec=frontcover







Dit riep bij mij de vraag op of er nog meer afbeeldingen van de omgeving van Kailash te vinden zijn in 19e-eeuwse publicaties. Het bordje “Verboden Toegang” weerhield Europeanen van diverse pluimage  niet om al dan niet vermomd als Aziatische pelgrims  tussen 1800-1900 Tibet en omgeving te bereizen en verkennen.  Tientallen expedities en tochten naar Tibet zijn beschreven in reisverslagen, soms voorzien van kaarten en fraaie prenten en tekeningen van de Himalaya.

Helaas is het topografisch beeldmateriaal van Kailas en de twee heilige meren in die eeuw voor zover bekend nogal mager. Je zou toch denken dat de geografen en avonturiers in die streek behalve kaarten ook tekeningen en schetsen maakten van Kailas en omstreken, want er werd toch veel geschreven over de heilige berg Kailash en de twee nabijgelegen meren. Misschien ligt het nodige beeldmateriaal nog verborgen in archieven en bibliotheken.

De diverse spellingsvarianten van de naam “Kailash” maakt het niet makkelijker im informatie te vinden : Cailas, Kylas, Kelas, en nog vele andere varianten. Hetzelfde geldt voor benamingen van de twee Heilige Meren en dan zijn er ook nog de lokale Tibetaanse namen. En wat te denken van de verhaspelingen door de Europese schrijvers en uitgevers?

Dat er nog vier andere bergen in de Himalya de naam Kailash dragen maakt het zoeken in de oude teksten nog ingewikkelder. Voor je het weet heb je een afbeelding van de verkeerde berg in het vizier.

Een vroege afbeelding van de berg Kailash is gemaakt tijdens een expeditie van Moorcroft en Hearsey ondernomen in  1812. Deze twee mannen trokken Tibet in vermomd als Hindoes.

Kailash op een prent verbeeldende de tocht van Moorcroft en Hearsey, 1812
Bron:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/William_Moorcroft_and_Hyder_Young_Hearsey.jpg














Een Franse botanist Victor Jacquemont (stierf in 1832 in India), zou volgens eigen zeggen een tekening hebben gemaakt van de Kailash bergen. Zijn reisjournaal en briefwisseling werden in 1836 postuum uitgegeven.

De hoogte van Kailash Parvat  op 30.000 voet werd schromelijk overdreven blijkens dit artikel uit 1844. De definitieve hoogte van Peak XV  op 29.000 voet als hoogste berg op aarde was in 1844 nog niet vastgesteld.

1844 De hoogste berg in de wereld?
Bron www.delpher.nl


1844 De hoogste berg in de wereld?
Bron www.delpher.nl

Een volgende afbeelding dateert uit 1848, gemaakt tijdens een van de expedities van Henry Strachey. Zie ook zijn  Beschrijving van West-Tibet.  De geografen (in Indiase vermomming) zijn bezig met landmeetkundige verkennen bij de Heilige Meren. Op de achtergrond is de top van Kailash Parbat te zien.
Landmeetkundige verkenningen bij Kailas in 1848
Bron:
 https://ia800805.us.archive.org/view_archive.php?archive=/13/items/crossref-pre-1909-scholarly-works/10.2307%252F1774248.zip&file=10.2307%252F1774693.pdf


 

1891. Verslag van een gedegen wetenschappelijk geologisch onderzoek in de Himalya

Kailash, 1891
Bron:
https://archive.org/details/dli.pahar.1223

Zicht op Kailash
Bron:
https://archive.org/details/dli.pahar.1223

Na 1900 komen er veel meer afbeeldingen van Kailas en de heilige meren in druk, foto’s en tekeningen in de publiciteit, zoals door de beroemde expeditie in de Trans Himalaya tussen 1905-1908 ondernomen door Sven Hedin en door diverse Britse onderzoekingen in het gebied.  De fraaie schilderijen van de Himalya, met Kailash en omgeving van de hand van de Russische kunstenaar Nicholas Roerich  mogen niet onvermeld blijven.

Oude Tibetaanse afbeeldingen van Kailash, gedateerd 17e en 18e eeuw heb ik in deze post  buiten beschouwing gelaten, maar worden behandeld onder andere de volgende site.

Een historisch onderzoek naar de geschiedenis van de berg Kailash  “A Mountain in Tibet” verscheen in 1978. 

zaterdag 6 december 2025

Gaurisankar

Het begint met een advertentie uit 1923, waarin reclame werd gemaakt voor platen waarop onder andere de Gaurisankar-foxtrot werd uitgevoerd. Het was de tijd van de 78 toeren platen en de charleston, de woeste Twintiger Jaren van de 20e eeuw

Reclame voor de Gaurisankar Foxtrot1923
Bron: www.delpher.nl

Wat krijgen we nou?

Gauri is een van de namen van de godin Parvathi en Sankar is een van de namen van Shiva. Shiva en Parvathi dansen wel af en toe samen een tandava, maar een foxtrot? Het moet niet veel gekker worden. Wat is hier aan de hand. Het antwoord ligt in het verleden en in de verre Himalaya.

Begin 19e eeuw was al bekend dat de hoogste bergen op deze planeet waren te vinden in Azië, gevolgd door Amerika en Afrika.

Hoogste bergen in de wereld, 1828
Detail
Bron: www.delpher.nl

Deze bergen werden en worden aangeduid met de namen, die ze van de lokale bevolking hadden gekregen. Nu was er een hoge top, genaamd “Peak XV” in Nepal, waarvan de naam bij de Britten nog niet bekend was. Tussen 1840-1852 wezen diverse hoogte metingen uit dat Peak XV mogelijk de hoogste berg op aarde was en een Indiase wiskundige Radhanath Sickdhar berekende in 1852 dat Peak XV ruim 29.000 voet hoog was, omgerekend 8800 en nog enkele tientallen meters hoog. 

Toen moest het beestje nog een naam krijgen.

De toenmalige directeur van de Topografische Dienst, belast met de opmeting van India, ene meneer Waugh vond dat de berg naar zijn voorganger, kolonel George Everest (uitspraak Eeffriest) moest worden genoemd.  Everest zelf voelde er niet zoveel voor, de berg moest volgens hem de naam krijgen die de lokale bevolking gebruikte.

In 1856 werd officieel besloten dat Peak XV voortaan als Mount Everest door het leven ging

In 1855 maakte een Duitse geograaf  Herman de Schlagintweit, die op expeditie was in de regio een aquarel van de berg en noemde deze Gaurisankar


gedrukte uitgave van een aquarel uit 1855, Gaurisankar of Everest

Veel later gedrukte afbeeldingen van de Gaurisankar-Everest zijn ontleend aan deze prent.

De berg was trouwens bij de bewoners in die streek onder andere bekend als Deodhunga, en onder beide namen werd hij  soms afgebeeld

Gaurisankar of Deodhunga, 1857
Bron: www.delpher.nl


-

Voorstelling van de hoogste bergen op deze planeet,1864
Bron: www.delpher.nl




De lokale namen van de Everest, waaronder Gaurisankar, 1866
Bron: www.delpher.nl


Overzicht van de hoogste bergen (detail) 1867
Bron: www.delpher.nl


Verklaring van de naam Gaurisankar 1871



Een drinklied ter ere van de hoogste berg, ca. 1876
Het weekblad werd tussen 1844-1944 uitgegeven




















In 1878 deden een aantal wetenschappers in Engeland om met gevaar voor eigen leven met een luchtballon boven 8800 meter te stijgen.

Boven de 7000 meter wordt het link, 1878
Bron: www.delpher.nl

De naam Gaurisankar voor de Everest was controversieel, vele geografen waren van mening dat Gaurisankar een andere berg dan de Everest was.

Uit de vele afbeeldingen van de hoogste top op deze planeet heb ik een selectie gemaakt.


Gaurisankar, 1864
Bron: www.delpher.nl


Gaurisankar, 1868
Bron: www.delpher.nl


Gaurisankar-Deodhunga, 1868
Bron: www.delpher.nl


De Everest in het ochtendgloren, 1876
Bron: https://archive.org/details/indianalpsandho00mazgoog/page/n386/mode/1up

 

Gaurisankar 1891
Bron: www.delpher.nl


Gaurisankar in een Duitse publicatie 1891

 Na een expeditie in 1903 werd in 1904 onomstotelijk vastgesteld dat de Gaurisankar een andere berg is dan de Everest.

Twee verschillende bergen, elk met hun eigen naam
1904
Bron: www.delpher.nl


Gaurisankar en Mount Everest op de kaart in
Haack Grosser Welt Atlas, 1968, Kaartblad 32

Toch bleef de naam Gaurisankar voor de hoogste berg in de wereld ook na 1904 in gebruik zowel in Duitsland als in Nederland.
De hoogste berg, 1922
Bron: www.delpher.nl

 

Gaurisankar als metafoor

De Gaurisankar werd in de 19e en vroege 20e eeuw een begrip voor het allerhoogste, gebruikt in de beeldspraak om iets aan te duiden wat niet overtroffen kon worden, bijvoorbeeld de steeds maar stijgende belastingdruk, toenemende staatsschulden, de hoogste persoonlijke ambities.

Ik geef hier een aantal voorbeelden, die voor zichzelf spreken. Commentaar overbodig

 

Aan de opvoeding en scholing van de man besteedde middelen
1895
Bron: www.delpher.nl


Het Amerikaanse superkanon kan wel 10 km hoog schieten,
1900
Bron: www.delpher.nl


De belastingen overstijgen de hoogste bergtop, 1923
Bron: www.delpher.nl


Mahatma Gandhi, 1923
Bron: www.delpher.nl


De hoogste ambitie gerealiseerd, 1928
Bron: www.delpher.nl


Gaurisankar vergeleken met de Sint-Pietersberg in Limburg,
1932
Bron: www.delpher.nl


Proporties van de Duitse staatsschuld, 1933
Bron: www.delpher.nl


De vergadering van de Volkenbond, 1935
Bron: www.delpher.nl


Gaurisankar als metafoor, 1942


Shiva en Parvathi op hun bergtop (eind 18e eeuw)
Bron:https://archive.org/details/bub_gb_USj1_AFjcNYC/page/n378/mode/thumb

Een plaatje uit een Italiaanse collectie, gebaseerd op een originele Indiase tekening: Shiva en Parvati op de (mythische) berg Meru. Ze zitten allebei op een eigen bergtop. Deze afbeelding past goed bij de twee bergtoppen van de Gaurisankar. 

Andere spellingswijzen zijn Gaurishankar, Gowrishankar, Gourisankar enz. enz.