Mwene Mutapa

Op middeleeuwse kaarten werd het noorden van Afrika regelmatig afgebeeld. Tropisch Afrika beneden de Sahara en verder zuidwaarts kwam echter pas in het Europese vizier tijdens de Portugese ontdekkingsreizen. De Europese kaartmakers waren er snel bij om deze nieuwe kennis binnen Europa te verspreiden.

 

Op deze oude kaarten van Afrika waren de binnenlanden gevuld met topografisch-geografische details, terwijl op 19e eeuwse kaarten dezelfde streken blanco waren weergegeven. Wisten de 16e eeuwse kartografen iets, wat hun latere collega's waren vergeten?

De Portugezen verkenden voornamelijk de kusten, met name in het westen. Ze kwamen niet of nauwelijks in het achtergelegen land.  In het oosten van Afrika verwierven ze meer kennis van de landinwaarts gelegen streken. Je zou kunnen voorstellen dat de Portugezen ook beschikten over informatie verstrekt door Arabische en Indiase kooplieden, Arabische slavenhandelaars (de slavenhandel uit Oost-Afrika op Arabië en India was 1000 jaar ouder dan de westelijke slavenhandel) en lokale Afrikanen, aangevuld met onuitputtelijke fantasie die de rest van de diepe binnenlanden van het continent invulde. Binnenlanden die na 1800  tot ver in de 19e eeuw door Europeanen als witte vlekken op de kaart werden beschouwd.

 

Kaart van Afrika uit 1596, Collectie van Rhemen, Gelders Archief

Het zou voor deze eenvoudige blogpost teveel werk vergen om alle geografische namen op hun historische juistheid en ligging na te pluizen, (zo is Koninkrijk Damute : Ethiopië verkeerd geplaatst op deze kaart) maar toch springen er een aantal interessante zaken uit.

Linksboven op deze kaart uit 1596 staat het rijk: Manicongo

Manikongo of MweneKongo was de titel van de koningen van Congo. Hun rijk bestond van de 14e tot in de 19e eeuw en bestreek gebieden in het huidige Angola en de Democratische Republiek Congo.

Iets verder zuidwaarts zien de naam Zaïre. In de 20e eeuw doopte de dictator Mobutu Congo om in Zaïre.
In het zuid-oosten in het tegenwoordige Zuid-Afrika staat Mahambana. Volgens een 18e eeuwse publicatie (te vinden op Googlebooks) was Mahambana  een koning van Monomotapae.

De titel van de hier afgebeelde kaart is Regnum Monomotapae.

Mwene Mutapa, was de titel van de opvolgende lijn van Afrikaanse koningen, die tussen de 1300-1700 over het gebied tussen de Zambezi en Limpoporivieren heersten, het tegenwoordige Zimbabwe en Mozambique. Hun rijk werd het rijk van de Mwene Matapa, of gewoon Matapa (Mutapa) genoemd, door de Portugezen verhaspeld tot Monomotapa.

De bekendste stad in dit rijk is de ruinestad "Great Zimbabwe", het grootste oudste stenen bouwwerk ten zuiden van de Sahara, gelegen in het zuidoosten van de moderne staat Zimbabwe. Zimbabwe was gebouwd door een ouder volk, ver voor het rijk van de Mwene Mutapa. Portugese reizigers die deze ruïnes in de vroeg 16^e eeuw bezochten dachten dat ze de hoofdstad van de Koningin van Sheba hadden gevonden.  Geruchten over rijke goudmijnen lokten al vanaf de vroege 16^e eeuw Portugezen dieper het Afrikaanse achterland in. In de loop van de eeuwen versterkten de Portugezen moeizaam hun greep op het gebied (Zo werden ze in 1693 het land weer uit gegooid)
Wordt met Zimbaas de rivier de Zambezi of de ruïnestad Zimbabwe bedoeld?
Verder zien we meer naar het noorden aan de oostkust de naam Mozambique.
Zophal was de belangrijke havenstad Sofala.
Dieper in de binnenlanden ligt het koninkrijk Butua.

Een overzicht van de historische ontwikkeling van Afrikaanse koninkrijken is op deze interactieve tijdlijn te zien.

Diverse van deze rijken hebben indrukwekkende archeologische sporen nagelaten. En dan hebben we het nu eens een keer niet over Egypte.