Shogun revisited

poort in Kyoto

Ik had al langer belangstelling voor de geschiedenis van Japan , en zowel mijn kandidaats- al doctoraalscriptie gingen  over de rol die de Nederlandse factorij Dejima speelde in de uitwisseling van kennis tussen Japan en het Westen in de 17e en 18e eeuw.
In 1977 kocht ik de roman Shogun . Bijna 1200 pagina’s bloed, sex, romantiek, intriges en filosofie. En dan als de roman op zijn laatste benen loopt gaat het hart van de archivaris sneller kloppen. 
Ik citeer : ‘Toranaga waited silently until Kawanabi had written the order, then he signed it and made it legal with his chop. This was a small square piece of ivory with his name carved in one end. He pressed the chop against the almost solid scarlet ink, then onto the bottom of the rice paper. The imprint was perfect. "Thank you, Kawanabi-san, date it yesterday. That's all for the moment."

"Please excuse me but you'll need five more copies, Sire, to make your succession inviolate: one for Lord Sudara, one for the Council of Regents, one for the House of Records, one for your personal files, and one for the archives."

"Do them at once. And give me an extra copy."’

NB. Chop is een zegelstempel. Ook nu nog signeren Japanners met een stempel, dat als handtekening dient. Zo’n stempel moet door de overheid worden goedgekeurd en gewaarmerkt.

Japans kasteel

Shogun is gebaseerd op de historische figuur van Will Adams, loods van "De Liefde". Adams bleef 20 jaar tot aan zijn dood in Japan 

In een notendop gaat de roman over de inburgering tegen wil en dank van Blackthorne loods van het VOC schip "de Erasmus" gestrand op de Japanse kust in 1600. Hij raakt betrokken in bloedige machtsstrijd tussen rivaliserende Japanse edelen.  De roman bestrijkt een periode van 6 maanden, waarin Blackthorne  met vallen en opstaan leert integreren in een vreemde cultuur, deels om te overleven, deels uit toenemende overtuiging. Hij maakt een mentale gang van totale afwijzing naar acceptatie. 

In feite beschrijft Clavell hiermee een weg die hij zelf heeft afgelegd.

Clavell was namelijk in de Tweede Wereldoorlog als jonge militair krijgsgevangen genomen door de Japanners. Hij zat eerst in een kamp op Java en werd later overgebracht naar de

Changi prison in Singapore. Daar kreeg hij het zwaar te verduren. De overlevingskansen waren minder dan 10%. In de gevangenis werd Clavell geconfronteerd met alle aspecten van het menselijke gedrag en culturele conflicten. Na de oorlog evolueerde zijn aanvankelijke haat en afwijzing naar begrip en respect voor Japan 

Clavell liet zich door inspireren door historische personages zoals Will Adams en Tokugawa Ieyasu en de gebeurtenissen in 1600, maar heeft de hoofdpersonen andere namen gegeven om zo meer literaire vrijheid te hebben.

In 1980 zag ik de televisieserie Shogun. De filmversie heeft bij mij geen diepe indruk nagelaten. Interessanter is “The Making of Shogun.” het boek over de filmproduktie, en met name het hoofdstuk over de botsing der filmculturen (Hollywood vs Toho), een soort 20^e eeuwse Shogun revisited, alleen zonder bloed en martelingen.

 Shogun was zo populair (ruim 7 miljoen exemplaren wereldwijd verkocht) dat een aantal Japanologen in 1980 een wetenschappelijke studie wijdden aan de roman. In “Learning from Shogun” wordt Clavell’s werk liefdevol gefileerd en geanalyseerd op context, historische (on)juistheden, anachronismen, taalgebruik enz., enz.

Na mijn Japanreis dit voorjaar heb ik het boek weer herlezen, en ik vond het net zo boeiend als 30 jaar geleden.

de gevreesde samurai