Wouter Schouten, arts in dienst van de VOC reisde in de
jaren 1658-1665 naar Azië. Hij maakte de nodige avonturen mee.
Eigenlijk zocht ik de afbeeldingen van schipbreuken en
stormen die hij overleefde, tot ik in zijn boek een andere prent zag, namelijk van een
religieuze processie in Pipili of Pipli, een stad in Odisha aan de kust van de
Golf van Bengalen. Hij noemde deze stad Pipely.
Bij deze prent, waar het nodige over te zeggen valt, hoort
een uitgebreide beschrijving, die ik hier als afbeelding opneem. In deze
processie wordt een grote tempelwagen voortgetrokken, waarop de God van dienst
wordt vervoerd.
 |
Beschrijving van de processie in Pipili door Wouter Schouten
Uitgave 1775
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 1
|
Schouten noemde voorafgaande aan deze beschrijving van de
optocht de vereerde en aanbeden goden Vishnu en Krishna, maar vermeldde niet
welke godheid in de processie werd rondgereden. Dominee Rogerius meldde ook het
Jagannath feest in Puri en legde wel een verband met Krishna en dit feest.
Laten we eerst eens kijken naar de weergave van deze tempelwagen, een ratha zoals de Indiase benaming luidt en deze vergelijken met andere afbeeldingen. Zo’n ommegang heet een
yatra ratha, en is een jaarlijks terugkerend festival ter ere van de god of
godin.
Pipili is gelegen in het district Puri in de deelstaat Odisha,
en het belangrijkste jaarlijkse festival aldaar is gewijd aan de eredienst van
Jagannath, een godheid gerelateerd aan Krishna en Vishnu.
Er zijn in de Europese literatuur oude afbeeldingen van tempelwagens
te vinden, maar de meeste dateren van na 1676, het jaar van de uitgave van
Schouten’s Oost-Indische Voyagie. Deze afbeeldingen van tempelwagens geven een juister beeld dan de prent van Schouten.
Er is een eenvoudige afbeelding van een tempelkar uitgegeven
in 1651 in Abraham Rogerius Open Deure
tot het Verborgen Heydendom, maar die doet geen recht aan de enorme afmetingen
van sommige Indiase tempelwagens.
 |
Processie met een tempelwagen, uitgave 1651 van Rogerius
Bron: www.delpher.nl |
Een tekening van een
tempelwagen werd in de 17e-eeuw gemaakt door de Engelse koopman Thomas Bowrey, maar zijn manuscript over zijn verblijf in Bengalen tussen 1669-1679 werd pas begin
20e eeuw uitgegeven. Bowrey verbleef vele
jaren in Azië, in dezelfde eeuw als Schouten, dus ze moeten beide dezelfde soort
processies hebben gezien. Bowrey gaf een uitvoerige beschrijving van de eredienst
van Jagannath bij de tekening van de “chariot”.
Een prent uit de late 18e eeuw, uitgegeven in een Frans reisverslag
 |
Processiewagen. Uitgave 1806 van de reisbeschrijving van Pierre Sonnerat,
oorspronkelijk uitgegeven in 1782
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 2 |
Eene fraaie weergave van een tempelwagen uit 1822 is te zien in een Engels museum
 |
Italiaanse uitgave uit 1816 van een processie met tempelwagen
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 3 |
 |
Een tempelwagen in 1846
Bron : Google. Boeken, Zie lijst nummer 4 |
In de 19e eeuw zijn diverse prenten in met name de
Britse media gepubliceerd over de processie van Jagannath (Juggernaut) in Puri
Vermeldenswaardig is nog wel deze hele typische afbeelding
uit 1841
 |
Een hele bizarre prent van een processiewagen uit 1841
Bron : Google. Boeken. Zie lijst nummer 5. |
De oude filmbeelden op YouTube van de ommegang te Puri zijn ook de moeite van het bekijken waard. Zie https://www.youtube.com/watch?v=bdhl7TGTzQU
(Reclame aan het eind van filmpje kan je overslaan)
Het is duidelijk dat de illustrator bij het werk tekst van
Schouten geen flauw idee had van wat hij nu eigenlijk tekende. Maar het wordt
nog erger
In de prent is boven op de wagen een hindoegod afgebeeld,
open en bloot in de lucht.
In de tempelwagens zitten de godenbeelden normaliter onder
een afdak of baldakijn. Schouten kon de betreffende God in de processie eigenlijk
niet identificeren en noemde ook geen naam. Het idool dat in de ommegang wordt
rondgereden is daarvoor speciaal bestemd, de utsav murti, d.w.z. een feestelijk
processiebeeld. Het is niet het beeld dat in de tempel in het Heilige der
Heiligen wordt vereerd. De draagbare processiebeelden zijn meestal in kleurige
gewaden gehuld en uitbundig voorzien van bloemenkransen. Soms is alleen het
gezicht van het idool te zien. In een processie kunnen de gelovigen in contact
komen met de Hogere Macht.
Het idool in de prent is gebaseerd op een illustratie in het werk van Phillippus Baldaeus : de god Ixora. Kennelijk was dit de bij de uitgever de enige bekende afbeelding van een hindoe-idool, naast dat van Quenavady (Ganesha) zoals die in een tempel werd aanbeden.
 |
Ixora-Shiva, uit Baldaeus, 1672
Bron: www.delpher.nl |
Natuurlijk was Shiva, want Ixora is een andere naam voor deze godheid in de 17e eeuw niet onbekend in Pipili, maar ik ga er toch vanuit de dat de door Schouten genoemde processie was gewijd aan de eredienst van Jagannath en dat het foutieve gebruik het beeld van Shiva-Ixora in deze prent bij gebrek aan een alternatief, een noodgreep was van de uitgever.
Overigens kunnen de Indiase processiebeelden net zoals in Europese
processies ook op de schouders worden gedragen, zoals weergegeven op de
titelpagina van Rogerius, 1651. Zie ook de prenten in mijn blogpost Een processie voor Vishnu.
 |
Rechts een processiebeeld op de schouders gedragen, 1651
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 6. |
Lijst van gebruikte bronnen uit Google. Boeken.
1.https://www.google.nl/books/edition/Gedenk_waardige_reysen_naar_Oost_Indien/OcOA_XdpD8YC?hl=nl&gbpv=1&dq=Schouten+Oost+Indien&pg=PR15&printsec=frontcover
2. https://www.google.nl/books/edition/Voyage_aux_Indes_orientales_et_%C3%A0_la_Chi/H78qNuN_5_oC?hl=nl&gbpv=1&dq=sonnerat+voyage+aux+indes+orientales&pg=PA306&printsec=frontcover
3. https://www.google.nl/books/edition/Il_costume_Antico_e_Moderno_Di_Tutti_I_P/3OCYBT0EAN4C?hl=nl&gbpv=1&dq=Sonnerat+Teroton&pg=PA164&printsec=frontcover
4. https://www.google.nl/books/edition/The_Illustrated_London_News/3dBCAQAAIAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=illustrated+london+news+juggernaut&pg=PA45&printsec=frontcover
5. https://www.google.nl/books/edition/The_Journal_of_Civilization/oYEFAAAAQAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=car+of+juggernaut&pg=PA305&printsec=frontcover
6. https://www.google.nl/books/edition/De_open_deure_tot_het_verborgen_heydendo/K7xbAAAAQAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=Rogerius+1651&pg=PP3&printsec=frontcover
