maandag 13 oktober 2025

Antropofagen achter de duinen

1672 is in de vaderlandse geschiedenis bekend als het rampjaar. De jonge Republiek der Verenigde Nederlanden werd door drie buitenlandse mogendheden belaagd en aangevallen. De oorlog veroorzaakte een economische crisis, en dit alles werd verergerd door politieke tegenstellingen tussen de prinsgezinden die een nazaat van Willem van Oranje aan de macht wilden hebben en de staatsgezinden die absoluut geen autocraat boven zich in het landsbestuur wilden hebben. 

De staatsgezinden hadden in de gebroeders de raadspensionaris Johan  en Cornelis de Witt twee capabele bestuurders en deze twee mannen kregen het zwaar te verduren in een ongeëvenaarde smaad en lastercampagne die tegen hen werd gevoerd door middel van pamfletten, de sociale media van de 17e eeuw. In de schotschriften werden ongefundeerde beschuldigingen van corruptie en landverraad tegen hen geuit. Het resultaat van deze demonisering avant la lettre kon niet uitblijven. Karaktermoord werd uiteindelijk verwerkelijkt in moord.  De georganiseerde volkswoede bereikte het hoogtepunt op 20 augustus 1672 toen beide https://www.nationalgeographic.nl/geschiedenis-archeologie/a63153579/johan-cornelis-de-witt broers in Den Haag werden omgebracht. Johan en Cornelis werden niet alleen afgeslacht maar letterlijk ook geslacht door een razende menigte, die de lichamen ontdeed van lichaamsdelen en organen. Naar verluidt lieten sommige Hagenezen zich de lichaamsdelen (die in de traditie van goede Nederlandse koopmansgeest te koop werden aangeboden) goed smaken.

Afbeeldingen en beschrijvingen van deze gruweldaden vonden ook hun weg naar de rest van de Europese drukpersen. Met name de Duitse publicaties werden voorzien van huiveringwekkende prenten.


Portretten van de vermoorde broers en de moord
Bron: Google Boeken. Zie bronnenlijst nummer 1


Moord op de gebroeders de Witt.
Bron : Google Boeken. Zie bronnenlijst nummer 2 en 3


Moord op de gebroeders de Witt.
Bron : Google Boeken. Zie bronnenlijst nummer 2 en 3


Gebroeders de Witt, geslacht
Bron: Internetarchive. Bronnen lijst nummer 4

Niemand is voor deze slachting ter verantwoording geroepen of veroordeeld. Alle deelnemers , waarvan een groot deel met naam en toenaam bekend was bij de autoriteiten gingen vrijuit. Zouden er in het Haagse (of elders in dit aardse jammer dal) nog nazaten rondlopen van de menseneters uit 1672.

Lijst van bronnen bij de afbeeldingen

1.https://www.google.nl/books/edition/Vor_Blitz_de%C3%9F_fortstralenden_Adler_Blit/w2hgAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=br%C3%BCder+de+Witt&pg=PA56&printsec=frontcover

2 en 3. https://www.google.nl/books/edition/RELATIONIS_HISTORICAE_SEMESTRALIS_VERNAL/41IAaB1vW40C?hl=nl&gbpv=1&dq=br%C3%BCder+de+Witt&pg=PA74&printsec=frontcover

4.  https://archive.org/details/imageGIX360cMiscellaneaOpal/page/n433/mode/2up?view=theater

vrijdag 10 oktober 2025

Een bijzondere processie in Pipili in de 17e eeuw

Wouter Schouten, arts in dienst van de VOC reisde in de jaren 1658-1665 naar Azië. Hij maakte de nodige avonturen mee.

Eigenlijk zocht ik de afbeeldingen van schipbreuken en stormen die hij overleefde, tot ik in zijn boek een andere prent zag, namelijk van een religieuze processie in Pipili of Pipli, een stad in Odisha aan de kust van de Golf van Bengalen. Hij noemde deze stad Pipely.

Bij deze prent, waar het nodige over te zeggen valt, hoort een uitgebreide beschrijving, die ik hier als afbeelding opneem. In deze processie wordt een grote tempelwagen voortgetrokken, waarop de God van dienst wordt vervoerd.

Beschrijving van de processie in Pipili door Wouter Schouten
Uitgave 1775
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 1

Processie met tempelwagen te Pipili, illustratie uit 1676
Bron:
https://archive.org/details/oostindischevoya00scho/page/n544/mode/1up?view=theater

Schouten noemde voorafgaande aan deze beschrijving van de optocht de vereerde en aanbeden goden Vishnu en Krishna, maar vermeldde niet welke godheid in de processie werd rondgereden. Dominee Rogerius meldde ook het Jagannath feest in Puri en legde wel een verband met Krishna en dit feest.

Laten we eerst eens kijken naar de weergave van deze tempelwagen, een ratha zoals de Indiase benaming luidt en deze vergelijken met andere afbeeldingen. Zo’n ommegang heet een yatra ratha, en is een jaarlijks terugkerend festival ter ere van de god of godin.

Pipili is gelegen in het district Puri in de deelstaat Odisha, en het belangrijkste jaarlijkse festival aldaar is gewijd aan de eredienst van Jagannath, een godheid gerelateerd aan Krishna en Vishnu.

Tempel van Jagannath in Puri, 19e-eeuwse prent
Bron: 
https://archive.org/details/wg559/page/9/mode/1up?view=theater

Er zijn in de Europese literatuur oude afbeeldingen van tempelwagens te vinden, maar de meeste dateren van na 1676, het jaar van de uitgave van Schouten’s Oost-Indische Voyagie. Deze afbeeldingen van tempelwagens geven een juister beeld dan de prent van Schouten.

Er is een eenvoudige afbeelding van een tempelkar uitgegeven in 1651 in Abraham Rogerius Open Deure tot het Verborgen Heydendom, maar die doet geen recht aan de enorme afmetingen van sommige Indiase tempelwagens.

Processie met een tempelwagen, uitgave 1651 van Rogerius
Bron: www.delpher.nl

Een tekening van een tempelwagen werd in de 17e-eeuw gemaakt door de Engelse koopman Thomas Bowrey, maar zijn manuscript over zijn verblijf  in Bengalen tussen 1669-1679 werd pas begin 20e eeuw uitgegeven. Bowrey verbleef  vele jaren in Azië, in dezelfde eeuw als Schouten, dus ze moeten beide dezelfde soort processies hebben gezien. Bowrey gaf een uitvoerige beschrijving van de eredienst van Jagannath bij de tekening van de “chariot”.

 

17e-eeuwse weergave van de wagen van Jagannath
Bron : 
https://archive.org/details/geographicalacco00thom/page/n86/mode/1up?view=theater


Een prent uit de late 18e eeuw, uitgegeven in een Frans reisverslag

Processiewagen. Uitgave 1806 van de reisbeschrijving van Pierre Sonnerat,
oorspronkelijk uitgegeven in 1782
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 2

Eene fraaie weergave van een tempelwagen uit 1822 is te zien in een Engels museum  


Italiaanse uitgave uit 1816 van een processie met tempelwagen
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 3



Een tempelwagen in 1846
Bron : Google. Boeken, Zie lijst nummer 4

In de 19e eeuw zijn diverse prenten in met name de Britse media gepubliceerd over de processie van Jagannath (Juggernaut) in Puri

19e-eeuwse afbeelding van de wagen van Jagannath
Bron:
https://archive.org/details/wg559/page/9/mode/1up?view=theater

Vermeldenswaardig is nog wel deze hele typische afbeelding uit 1841

Een hele bizarre prent van een processiewagen uit 1841
Bron : Google. Boeken. Zie lijst nummer 5.

De oude filmbeelden op YouTube van de ommegang te Puri zijn ook de moeite van het bekijken waard. Zie  https://www.youtube.com/watch?v=bdhl7TGTzQU

(Reclame aan het eind van filmpje kan je overslaan)

De tempelwagen met bovenop een godsbeeld uit het boek van Wouter Schouten, detail
uitgave 1676. Bron:
https://archive.org/details/oostindischevoya00scho/page/n544/mode/1up?view=theater

Het is duidelijk dat de illustrator bij het werk tekst van Schouten geen flauw idee had van wat hij nu eigenlijk tekende. Maar het wordt nog erger

In de prent is boven op de wagen een hindoegod afgebeeld, open en bloot in de lucht.

In de tempelwagens zitten de godenbeelden normaliter onder een afdak of baldakijn. Schouten kon de betreffende God in de processie eigenlijk niet identificeren en noemde ook geen naam. Het idool dat in de ommegang wordt rondgereden is daarvoor speciaal bestemd, de utsav murti, d.w.z. een feestelijk processiebeeld. Het is niet het beeld dat in de tempel in het Heilige der Heiligen wordt vereerd. De draagbare processiebeelden zijn meestal in kleurige gewaden gehuld en uitbundig voorzien van bloemenkransen. Soms is alleen het gezicht van het idool te zien. In een processie kunnen de gelovigen in contact komen met de Hogere Macht.

Het idool in de prent is gebaseerd op een illustratie in het werk van Phillippus Baldaeus : de god Ixora.  Kennelijk was dit de bij de uitgever de enige bekende afbeelding van een hindoe-idool, naast dat van Quenavady (Ganesha)  zoals die in een tempel werd aanbeden.

Ixora-Shiva, uit Baldaeus, 1672
Bron: www.delpher.nl

Natuurlijk was Shiva, want Ixora is een andere naam voor deze godheid in de 17e eeuw niet onbekend in Pipili, maar ik ga er toch vanuit de dat de door Schouten genoemde processie was gewijd aan de eredienst van Jagannath en dat het foutieve gebruik het beeld van Shiva-Ixora in deze prent bij gebrek aan een alternatief, een noodgreep was van de uitgever.

Overigens kunnen de Indiase processiebeelden net zoals in Europese processies ook op de schouders worden gedragen, zoals weergegeven op de titelpagina van Rogerius, 1651. Zie ook de prenten in mijn blogpost Een processie voor Vishnu.

Rechts een processiebeeld op de schouders gedragen, 1651
Bron: Google. Boeken. Zie lijst nummer 6.

Lijst van gebruikte bronnen uit Google. Boeken.

1.https://www.google.nl/books/edition/Gedenk_waardige_reysen_naar_Oost_Indien/OcOA_XdpD8YC?hl=nl&gbpv=1&dq=Schouten+Oost+Indien&pg=PR15&printsec=frontcover

2. https://www.google.nl/books/edition/Voyage_aux_Indes_orientales_et_%C3%A0_la_Chi/H78qNuN_5_oC?hl=nl&gbpv=1&dq=sonnerat+voyage+aux+indes+orientales&pg=PA306&printsec=frontcover

3. https://www.google.nl/books/edition/Il_costume_Antico_e_Moderno_Di_Tutti_I_P/3OCYBT0EAN4C?hl=nl&gbpv=1&dq=Sonnerat+Teroton&pg=PA164&printsec=frontcover

4. https://www.google.nl/books/edition/The_Illustrated_London_News/3dBCAQAAIAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=illustrated+london+news+juggernaut&pg=PA45&printsec=frontcover

5. https://www.google.nl/books/edition/The_Journal_of_Civilization/oYEFAAAAQAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=car+of+juggernaut&pg=PA305&printsec=frontcover

6. https://www.google.nl/books/edition/De_open_deure_tot_het_verborgen_heydendo/K7xbAAAAQAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=Rogerius+1651&pg=PP3&printsec=frontcover





dinsdag 7 oktober 2025

Ramon de Rozas Hernandez, een zwarte matador

In de late 18e eeuw, zo’n 240 jaar geleden maakte de zwarte Ramon de Rozas Hernandez furore als matador en bracht hij met zijn dodelijke vechtkunst het publiek in vervoering in de arena’s in Madrid en de rest van Spanje. De media waren vol lof over zijn prestaties als stierendoder. Tussen 1784-1789 werd zijn vechtkunst geprezen en geroemd in meerdere publicaties.

Duitse beschrijving van Ramon da Rozas Hernandez
Bron: Google. Boeken, afb 1. Zie lijst onderaan.

Ramon de Rozas Hernandez in een lijst met stierenvechters
Bron: Google. Boeken, afb 2. Zie lijst onderaan.


Franse beschrijving van Ramon de Rozas Hernandez
Bron: Google. Boeken, afb 3. Zie lijst onderaan..


Franse lofprijzing uitgegeven in 1789 op Ramon de Rozas Hernandez
Bron: Google. Boeken, afb 4. Zie lijst onderaan.

De Spanjaarden en Portugezen brachten het stierenvechten als onderdeel van hun cultuur mee naar de koloniën in de West en Afrika. Door een gebrek aan torero’s uit Europa werden uit Afrika afkomstige slaven opgeleid in de edele kunst van het stierenvechten. Sommigen waren zo goed in hun vak dat ze uiteindelijk door hun dankbare eigenaar die goed aan ze had verdient werden vrijgelaten.

Stierenvechten in de Spaanse Koloniën
Bron: Google. Boeken, afb 5. Zie lijst onderaan.

In veel andere beschrijvingen in deze periode werd een “neger” genoemd die koelbloedig en kloekmoedig de vechtstieren te lijf ging, echter zonder zijn naam te vermelden. Zeer waarschijnlijk was het Ramon de Rozas Hernandez.

Als je de plaatjes mag geloven ging het er toen toch heel anders aan toe dan tegenwoordig. Mogelijk zijn in zo’n afbeelding de diverse stadia van het stierengevecht afgebeeld. Op enkele afbeeldingen zijn ook zwarte mensen te zien.

17e -eeuwse afbeelding van een stierengevecht. 
Rechtsvoor zit een zwarte man in een put.
Bron: Google. Boeken, afb 6. Zie lijst onderaan.

Stierengevecht op de Plaza Mayor, 18e eeuw
Op de voorgrond is een zwarte man die een stier vasthoudt.
Bron: Google. Boeken, afb 7. Zie lijst onderaan.

In 1784 vonden er 16 stierengevechten plaats in Madrid. De Fransen noemen het spektakel Fêtes de Taureaux en de Spanjaarden spreken van Fiesta de Toros.

Ik denk dat de stieren en paarden in de arena een iets minder feestgevoel hadden. 225 stieren werden gedood en 233 paarden kwamen om tijdens de confrontaties met de stieren. De schatkist maakte een aardige winst ten behoeve van de koninklijke hospitalen.

Overzicht van 16 stierengevechten in Madrid in 1784.
Bron: Google. Boeken, afb 8. Zie lijst onderaan.

Het Grote Plein in Madrid was een belangrijke plek voor de Tauromachie. De koninklijke familie had hier een speciale loge. Stierengevechten werden vak gehouden ter gelegenheid van bijzondere religieuze feestdagen of gebeurtenissen die de koninklijke familie betroffen

Plaza Mayor, op deze afbeelding een vriendelijk marktplein
Bron: Google. Boeken, afb 9. Zie lijst onderaan.


18e-eeuwse afbeelding van een stierengevecht.
Bron: Google. Boeken, afb 10. Zie lijst onderaan.

18e-eeuwse afbeelding van een stierengevecht.
Bron: Google. Boeken, afb 11. Zie lijst onderaan.

18e-eeuwse afbeelding van een stierengevecht,
Bron: Google. Boeken, afb 12. Zie lijst onderaan.

Ramon de Rozas Hernandez had in 20e eeuw een waardige opvolger in Ricardo Paulo Chibanga uit Mozambique, een zwarte matador, die 30 jaar lang het tegen de stieren opnam. Chibanga overleed in 2019.

1970 het debuut van Ricardo Chibanga als matador in Nîmes in Frankrijk
Bron: www.delpher.nl


Chibanga ontmoet Picasso en schenkt hem een oor van de gedode stier
Bron: www.delpher.nl




Maar in tegenstelling tot de het beeld in de media was hij niet echt de eerste zwarte stierenvechter in de Spaanse geschiedenis. Dat was toch voor zover bekend echt Ramon de Rozas Hernandez. Alhoewel, misschien vochten er voor Ramon ook al ons onbekende zwarte stierenvechters in Europa. Over Ramon is verder niet veel bekend. Waar kwam hij vandaan? Volgens het Franse gedichtje kwam hij uit Afrika. Maar dat kan ook op zijn Afrikaanse herkomst slaan. Wanneer overleed hij. Hoe was zijn verdere leven? De antwoorden op deze vragen liggen verborgen in de Spaanse archieven.

Aanvulling

Ramon de Rozas Hernandez , genaamd "El Indiano" was afkomstig uit Vera Cruz Mexico. 

Lijst van afbeeldingen en de verwijzing naar de publicatie in  google. Books, waar deze afbeeldingen uit komen.





donderdag 2 oktober 2025

Anaconda's en andere reuzenslangen

Europese reizigers die zich zo’n 500 jaar geleden zich naar verre continenten waagden, op zoek naar rijkdom, roem en avontuur kwamen in Afrika, Azië en de “Nieuwe Wereld” allerlei bijzondere dieren tegen. Deze niet geheel ongevaarlijke ontmoetingen werden uitgebreid beschreven in hun reisverhalen en soms met spectaculaire afbeeldingen verlucht.

Met name de in Europa onbekende reuzenslangen (pythons, boa’s en anaconda’s) deden de lezers lekker griezelen bij de open haard

Ontmoeting met een wurgslang in Oost-Indië
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Drie_seer_aenmercklijcke_reysen_nae_en_d/DQybUj5-5WYC?hl=nl&gbpv=1&dq=drie+seer+aenmercklijcke+reysen&pg=PA208&printsec=frontcover

 

Schipbreukelingen in Azië en grote slangen
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Gef%C3%A4hrlicher_Schiff_bruch_des_Ost_Jndis/RwUJ0C1q7Q8C?hl=nl&gbpv=1&dq=gef%C3%A4hrlicher+schiff+bruch&pg=PA2&printsec=frontcover

 

Python wurgt een buffel in Oost-Indië
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Universal_Magazine_of_Knowledge_and_Plea/6tEUrd3cjZUC?hl=nl&gbpv=1&dq=universal+magazine+of+knowledge+and+pleasure+snake&pg=PA317&printsec=frontcover


 

Afrikaanse wurgslang
Bron:
https://archive.org/details/imageGIX360bMiscellaneaOpal/page/755/mode/thumb

De ergste monsterslangen bleken echter in Midden- en Zuid-Amerika te leven.

De Engelse reiziger Sir Walter Raleigh maakte in zijn tocht door de  Guyana’s kennis met de in de rivieren levende mensen verslindende reuzenslangen. De afbeeldingen in edities van zijn reisverslag zijn huiveringwekkend.

Guyana of de Wilde Kust is het gebied tussen de rivieren Orinoco en Amazone. 

De afbeelding spreekt voor zich. Slangen in Guyana
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Vierte_Schiffart/e4e5PVBxnZ0C?hl=nl&gbpv=1&dq=Vierte+Schiffart&pg=PP2&printsec=frontcover


Avonturen aan de Wilde Kust
Bron: 
https://www.google.nl/books/edition/Newe_Welt_und_Americanische_Historien/CapYAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=newe+welt+und+americanische+historien&pg=PA1&printsec=frontcover

 

Hoe groter, hoe enger
Bron :
https://www.google.nl/books/edition/De_wijd_beroemde_voyagien_na_Oost_en_Wes/2fdGAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=wijd-beroemde+voyagien&pg=RA6-PA47&printsec=frontcove


 

Ook andere Engelsen hadden te maken met deze enorme rivierslangen in de tropen.

Engelsen in de nacht belaagd door slangen uit de rivier
Bron:
 https://www.google.nl/books/edition/De_Wytberoemde_Voyagien_der_Engelsen_Nie/NehlV3awW9MC?hl=nl&gbpv=1&dq=wytberoemde+voyagien&pg=RA35-PA5&printsec=frontcover








De reuzenslangen van het Amerikaanse continent werden aangeduid als Boa of Aboma (in Suriname). Deze slangen werden met de generieke naam boa aangeduid. In de late 18e eeuw kwam ook de naam aboma in gebruik. 

De benaming aboma in Suriname, door Fermin
Bron: 
https://www.google.nl/books/edition/Histoire_naturelle_de_la_Hollande_%C3%A9quin/mK8QB0Q88V8C?hl=nl&gbpv=1&dq=aboma+fermin&pg=PA56&printsec=frontcover

De naam aboma was afkomstig uit Suriname en werd vermeld in de Beschrijving vande Colonie van Suriname door Philippe Fermin een Franse arts die vanaf 1754 in Suriname woonde en drie boeken over de kolonie uitgaf. Fermin gebruikt de naam Aboma in zijn beschrijving van de slangen in Suriname, evenals de latere John Gabriel Stedman, die ook in Suriname verbleef.

Een in Suriname gevangen aboma wordt gevild.
Bron:  
 https://www.google.nl/books/edition/Reize_naar_Surinamen_en_door_de_binnenst/mGdCAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=aboma+stedman&pg=PT2&printsec=frontcover







De hieronder getoonde wetenschappelijke laat 18e-eeuwse aquarellen zijn heel wat nuchterder en realistischere dan de monstrueuze schepselen uit de oude doos.

 Boa Aboma
Bron: 
https://www.google.nl/books/edition/Aquarellzeichnungen_von_Reptilien_II_BSB/0sdLpGmsVF4C?hl=nl&gbpv=1&dq=aboma+boa&pg=PP77&printsec=frontcover




Boa Scytale, een oude benaming voor de Groene Anaconda
Bron: 
https://www.google.nl/books/edition/Aquarellzeichnungen_von_Reptilien_II_BSB/0sdLpGmsVF4C?hl=nl&gbpv=1&dq=aboma+boa&pg=PP77&printsec=frontcover

De benaming anaconda voor een reuzenslang duikt voor het eerst op in een beschrijving uit Ceylon. De bewoners aldaar noemden deze slangen anaconda.

Beschrijving van de anaconda van Ceylon in 1768
Bron :
https://www.google.nl/books/edition/The_Scots_Magazine/fywoAAAAYAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=anaconda&pg=PA673&printsec=frontcover

Later in de 19e eeuw zou deze van oorsprong Aziatische naam ook worden gegeven aan de allergrootste waterslangen in Zuid-Amerika, die in de 18e eeuw onder de naam Boa Scytale (de Groene Anaconda) werden beschreven.

 De anaconda prikkelt nog steeds de verbeeldingen, getuige de filmreeks Anaconda. 

Als je deze films niet hebt gezien heb je niks gemist.

vrijdag 19 september 2025

Niagara watervallen

Bij het doorspitten van oude boeken op het web, kwam ik enkele eeuwenoude afbeeldingen tegen van de beroemde Niagara watervallen op de grens tussen Canada en de Verenigde Staten van Amerika.

In 1999 bezocht ik samen met familie de Niagara Falls. Het was een bijzondere ervaring. Ik had al eerder watervallen gezien, maar deze is van de buitencategorie natuurschoon.

Uit mijn fotoalbum heb ik een paar plaatjes opgediept, ter vergelijking met de wijze waarop de waterval op hierna volgende oude prenten werd verbeeld.


Niagarawaterval met the Maid of the Mist, 1999

Niagarawaterval, 1999

Niagarawaterval, 1999

Volgens de overlevering zou de ontdekkingsreiziger Samuel de Champlain al in het begin van de 17e eeuw op de hoogte zijn geweest van het bestaan van de waterval, hoewel hij deze zelf niet had gezien.

Louis Hennepin een van oorsprong Belgische reiziger beschreef in zijn in 1683 gepubliceerde reisverslag als eerste de watervallen onder de naam Niagara. Hennepin was diep onder de indruk van het natuurgeweld en het donderend geluid, volgens zijn beschrijving.

Prent van de Niagara waterval, uitgegeven in 1699
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Nieuwe_Ontdekkinge_van_een_groot_land_ge/UFtoAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=louis+Hennepin+niagara&pg=PT2&printsec=frontcover

 



Beschrijving van de waterval, 1699
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Nieuwe_Ontdekkinge_van_een_groot_land_ge/UFtoAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=louis+Hennepin+niagara&pg=PT2&printsec=frontcover




De waterval in 1704 uitgave Pierre van der Aa, Leiden, i
n een bundel met diverse reisverslagen
Bron: 
https://www.google.com/search?hl=nl&tbo=p&tbm=bks&q=Girolamo+Benzoni+niagara&tbs=,cdr:1,cd_min:1+jan+1700,cd_max:31+dec+1800&num=10




Prent uit 1799
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Travels_through_the_States_of_North_Amer/UrVgAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=isaac+weld+niagara&pg=PA297&printsec=frontcover


Prent uit 1799
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Travels_through_the_States_of_North_Amer/UrVgAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=isaac+weld+niagara&pg=PA297&printsec=frontcover


Prent uit 1799
Bron:
https://www.google.nl/books/edition/Travels_through_the_States_of_North_Amer/UrVgAAAAcAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=isaac+weld+niagara&pg=PA297&printsec=frontcover












En ja. Ook ik heb daar als toerist op “The Maid of the Mist” rondgevaren.