Familiegeschiedenis : Levenseinde in het Correctiehuis te Leeuwarden

Michiel  van Zandbergen werd 29-12-1763 te Roordahuizum gedoopt,  als zoon van de schoolmeester Hermannus van Zandbergen en Titje Jacob Jans. 

Michiel huwde op 20 mei 1787 in Leeuwarden met Helena Martinus Baljee

Helena baarde tussen 1788-1803 acht kinderen.

Het eerstgeboren kind Hermanus, gedoopt op 10-2-1788 te Pieterbierum, grietenij Barradeel, moet kort na de geboorte zijn overleden, want een tweede Harmanus van Santbergen, kwam op 5-7-1789 ter wereld en werd gedoopt op 26-7-1789 in Pieterbierum. Deze zoon Harmanus van Zandbergen (1763-1832) zou later op 12-5-1811 trouwen met Renske LolkeTuinstra.

Michiel is begon zijn loopbaan als opzichter om te eindigen als belastingambtenaar. Het gezin veranderde nogal vaak van woonplaats. Via de kerkelijke lidmatenregisters kunnen we hun verhuizingen volgen.

Lidmaten 1790, inschrijving Barradeel, gemeente Pietersbierum, Michiel van Zandbergen en Heleena Baljee.

Lidmaten 1790, inschrijving Barradeel, gemeente Pietersbierum,

Lidmaten 1791, uit Barradeel naar Leeuwarden, Michiel van Sandbergen en huisvrouw Helena Baljee

Lidmaten 1791, uit Barradeel naar Leeuwarden

Lidmaten 1794, uit Pieterburen naar Leeuwarden. Volgens een notitie uit 1818 zijn ze in 1813 van de lidmatenlijst afgevoerd.

Lidmaten 1794, uit Pieterburen naar Leeuwarden

Tussen 1795-1816 woonden Zandbergen en gezin in  grotendeels in Joure. Tussendoor vinden we Michiel in Kollum in 1815. In dat jaar verkoopt hij huis en erf  in de Torenstraat Joure voor 345,- gulden. Zijn brood verdiende Michiel achtereenvolgens als kuiper en winkelier (verkoper van wollen stoffen en bont in 1812). Hij had in 1815 een schuld van 250,- gulden voor geleverde winkelaren

In de akte van Naamsaanneming 1811 in Joure registreerde Michiel voor zichzelf en zijn nakomelingen de achternaam “Van Zandbergen” Daarin werd vermeld dat zoon Hermannus 22 jaar oud in Franeker woonde.

Naamsaanneming 1811 

Michiel van Zandbergen trad uiteindelijk in overheidsdienst, want in een huwelijksakte van zijn zoon Martinus in 1817 werd hij genoemd als “Machiel Sandbergen, commies bij de indirecte belastingen en Helena Balie, wonende te Moddergat, grietenij Westdongeradeel”

Machiel Zandbergen wonende te Dokkum, gehuwd met Lina Martens Baillié kocht in 1819 een huis in Dokkum, wijk B no. 4. koopsom fl. 475 (20-10-1819, notariële akte te Dokkum)

Het verhaal eindigde met het trieste levenseinde van Machiel van Zandbergen, want hij overleed 2 juli 1821 in het Correctiehuis te Leeuwarden.

overlijdensakte Michiel van Zandbergen
opgemaakt te Leeuwarden

Een extract van de overlijdensakte werd uit Leeuwarden naar de gemeente Dokkum gestuurd, waar zijn overlijden ook werd ingeschreven.

overlijdensakte Michiel van Zandbergen
te Dokkum opgemaakt 

Volgens de overlijdens akte was hij 59 jaar oud, gepensioneerd oud commies der convoyen en licenten en was zijn familie onbekend!!

Wat had Michiel op zijn kerfstok, dat hij op zijn oude dag in de gevangenis in Leeuwarden terechtkwam? Deze vraag wacht nog op antwoord.

Zijn weduwe Helena Balje werd in 1822 uit Leeuwarden in het kerkelijk lidmaten register van Dokkum ingeschreven. Ze overleed in 1828 in Dokkum.

lidmaten register van Dokkum, 1822

Overlijdensadvertentie Helena Baljee
(www.delpher.nl)

Harmanus van Zandbergen (1763-1832) en Renske Lolkes Tuinstra waren de overgrootouders van mijn grootmoeder Anna Scholten (1900-1971)

Bronnen: https://allefriezen.nl en www.wiewaswie.nl

Familiegeschiedenis : Hermanus van Zandbergen, schoolmeester te Roordahuizum, 1746-1778

Harmanus van Santbergen werd op 24-1-1716 in Leeuwarden gedoopt. Zijn vader was Harmanus van Santbergen.

Hermannus van Sandbergen, trouwde op 4-5-1742 in Leeuwarden met Sietse (Sietske) Everts.

Zij kregen tussen 1743-1752 5 kinderen

Harmanus van Sandbergen uit Leeuwarden werd in nov. 1746 aangesteld tot  schoolmeester te Roordahuizum

Schoolmeesters werden in die tijd aangesteld en betaald door de kerk en stonden onder kerkelijk gezag. In Roordahuizum waran schoolmeesters tevens organist.  

Behalve rekenen, lezen en schrijven werd het curriculum gevuld met psalmen zingen en godsdienstonderwijs. Het schoolmeestersbestaan was geen vetpot. De schoolmeester moest het doen met een karig traktement aangevuld met schoolgeld betaald door de ouders van de weinige schoolgaande kinderen. Een tijd- en vakgenoot van Harmannus, verhaalt uitgebreid van het schamele onderwijzersbestaan op het Friese platteland in de 18^e eeuw. Het beroep genoot ook toen weinig aanzien.

Het Quotisatiekohier van 1749  geeft een indicatie van de vermogenspositie van Hermanus : Sandbergen, schoolmeester Aanslag: £ 14:13:- ,Verhoging: £ 5

Lidmaten 1747 Roordahuizum,
vermelding van Harmanus van Sandbergen, schoolmeester en organist

(Bron : Alle Friezen)

Lidmaten 1752 Roordahuizum, meester Harmannus Sandtbergen, zijn huijsvrouw Sietske Everts
vermelding van overlijden van Sietske Everts, februari 1756

(Bron : Alle Friezen)

Sietske Everts overleed februari 1756

Hermanus van Zantbergen hertrouwde met Titje (Tietje) Jacobs op 20-2-1757.

Titje, gedoopt op 11-2-1739  was de dochter van Jacob Jans, redelijk welgestelde boer volgens het quotisatiekohier Idaarderadeel van 1749 (Aanslag: £ 25:14:-Verhoging: £ 3), en Akke Wiebes, gehuwd 10-8-1727. Titje was van huis uit RK.

Dochter Grietje werd vier maanden na het huwelijk van haar ouders op 19 juni 1757 gedoopt. In totaal zou het echtpaar Zandbergen-Jacobs tussen 1757-1777 10 kinderen krijgen.

Een zoon Michiel werd op 29-12-1763 gedoopt. Deze Michiel (ook Machiel genaamd) is mijn verre voorvader.

Lidmaten 1770 Roordahuizum, meester Harmannus Zantbergen

(Bron : Alle Friezen)

Lidmaten 1777 Roordahuizum,
overlijden van Harmannus van Zandtbergen in 1778 

(Bron : Alle Friezen)

Harmannus van Zandtbergen, schoolmeester en organist overleed op 3-1-1778. Hij werd begraven op 14-1-1778.

vacature voor de functie schoolmeester in Roordahuizum,
 na het overlijden van Harmannus van Zantbergen, 1778
(Bron :www.delpher.nl)

Lidmaten 1790-1791, Titje Jacobs,
weduwe van mr. H. van Sandbergen
(Bron : Alle Friezen)

Titje Jacobs, weduwe van de schoolmeester-organist  werd begraven 25-8-1807, 77 jaar oud.

N.B. De naam Van Zandbergen werd op diverse manieren gespeld.

Gegevens zijn ontleend aan 

https://www.wiewaswie.nl

https://allefriezen.nl

Familiegeschiedenis : De Vier Weeskinderen Baljee

Martinus Jacobus Baljee en Grietje (Grietie) Johannes van den Burgh (van den Berg) gingen in Leeuwarden in ondertrouw op 11-12-1745. Hij wordt Martinus Jacobs genoemd, van beroep soldaat.

Op 26 december trouwden Martinus en Grietje in de Galileër kerk.

Ze kregen vier kinderen, twee jongens en twee meisjes. Het oudste meisje was Hiltje Marinus Baljee, geboren in 1745 was 7 jaar ouder dan Jacobus Martinus Baljee (1752-1823). Helena Baljee was de jongste (gedoopt 1758). Het gezin leefde in een arme wijkvan Leeuwarden, namelijk in het Achterom bij de stadswal tussen de Amelander Dwinger(Bastion) en de Tuinsterpoort (Na 1827 toen de wal werd afgebroken, de Nieuwe Kaai genaamd), en verdiende de kost met een breischool en breiwinkel. Deze ondernemers werkten zich op tot een bloeiende zaak die dagelijks 40 mensen (kinderen en volwassen) huisvestte en daarnaast ook 60 externe thuiswerkers werk verschafte. Ook de kinderen Baljee hanteerden uit economische noodzaak de breinaalden mee in het ouderlijk bedrijf en leerden niet lezen, schrijven of rekenen.

Martinus overleed plotseling in 1759 en werd begraven op 4 maart 1759 bij de Galileër kerk.

De weduwe moest vier kinderen grootbrengen, terwijl ze naast opvoeding en huishouden de drukke breischool alleen probeerde voort te zetten.

Grietie zocht steun bij een nieuwe man, maar die bezorgde haar alleen maar meer ellende. Zij stierf in 1762 na drie jaren huwelijkse misère. De kinderen haatten hun stiefvader, die hen regelmatig mishandelde. In hun ellende zochten ze steun en genegenheid bij elkaar. Deze band zou hun levenlang standhouden. Met name de oudste Hiltje ontfermde zich over haar broertjes en zusje. De diepe genegenheid zou hun hele leven standhouden volgens de getuigenis van de nog levende oudste zuster, Hiltje die in 1835, 89 jaar oud herinneringen aan haar jeugd deelde met W. Eekhoff, de biograaf van Jacobus Martinus Baljee.

De kinderen Baljee gingen op 19 juli 1762 naar het Nieuwe Stadsweeshuis in Leeuwarden, waar ze voor het eerst onderwijs kregen, en verder ook aan het werk (breien) werd gezet. Hun grootmoeder Lena Hendriks (De moeder van Martinus Jacobs Baljee) had verzocht om de wezen in het weeshuis op te nemen.

Hiltje was 15/16 jaar, Jacobus 9,5 jaar, Johannes 7 jaar en Lena 3,5 jaar toen ze in het weeshuis werden opgenomen. Jacobus kreeg enkele jaren later de gelegenheid om een medische opleiding te volgen. Hij trad in dienst van de VOC, zocht en vond aanzien en rijkdom in de Oost-Indische kolonie op Java.

overlijden van Johannes Martinus Baljee, 1812
Bron: www.delpher.nl

overlijden van Jacobus Martinus Baljee, 1823
Bron: www.delpher.nl

 Jacobus zou echter nooit vergeten dat het weeshuis in Leeuwarden hem de kans had geboden om iets van zijn leven te maken en vermaakte in zijn testament zijn vermogen aan het weeshuis. In 1835 werd in het weeshuis een gedenkzuil ter ere van Jacobus Martinus Baljee opgericht. 

Gedenkzuil in 1835 in het stadsweeshuis va n Leeuwarden, opgericht ter ere van Jacobus Martinus Baljee

Mijn verre voorouder Lena, zijn jongere zus was reeds in 1828 overleden.

overlijden van Helena Martinus Baljee, 1828
Bron: www.delpher.nl

overlijdensakte Helena Martinus Baljee, 1828
DOK_O_1828_012

De biograaf van Jacobus Martinus Baljee (1752-1823), W. Eekhoff* sprak voor zijn onderzoek onder andere de oudste nog levende nakomeling van Martinus, Hiltje Martinus Baljee over de jeugdjaren in haar familie. Zij overleed in 1843 en in haar overlijdensakte staat haar moeder genoemd als Grietje Johannes van den Berg.

overlijdensakte Hiltje Martinus Baljee, 1843
Bron: www.delpher.nl

Lena Baljee (1758-1828) , de dochter van Martinus Jacobus Baljee (overleden 1759)  en Grietie Johannes (overleden 1762) was de betovergrootmoeder van mijn grootmoeder Anna Scholten (1901-1971)

*W. Eekhoff - Het leven van Jacobus Martinus Baljée, weldoener van het nieuwe stads-weeshuis te Leeuwarden - 1835. Staat in zijn geheel op books.google.com

Familiegeschiedenis : geen doopceel

Ritske Hendriks de Vries (1787-1831), een overgrootvader van mijn betovergrootmoeder Uilkje Siegers de Lang (geb. 29 juni 1853)  kon bij zijn huwelijk op 22 oktober 1823 met de naaister Uilkje Jelles Drijfhout (1790-1851) uit Wolvega geen doopceel overleggen. Zijn ouders, gehuwd op 22 december 1782 in Rottevalle leefden ook niet meer. Om toch te kunnen trouwen moest hij een akte van bekendheid laten opmaken voor de rechtbank in Heereveen.

Ritske liet een hele trits getuigen opdraven, die verklaarden hem en zijn ouders te hebben gekend. Uit hun verklaringen bleek dat zijn ouders, Hendrik Ritskes de Vries en Trientje Sakes hem niet hadden gedoopt bij de geboorte, want zij waren Mennonieten (doopsgezinden), die niet aan kinderdoop deden. Hendrik en Trientje waren turfschippers en hadden geen vaste woonplaats. Ze vervoerden turf vanuit de afgraving bij Houtwoude (Holtwolde) naar Leeuwarden en de rest van Friesland. De getuigen hadden hen aan het werk gezien bij hun schip. Op een van hun reizen naar Leeuwarden werd Ritske in november 1787 op het schip geboren. Ze lagen toen bij Leeuwarden. Na zijn geboorte keerde het gezin terug naar Houtwoud. De getuigen kenden Ritske, woonachtig in Houtwoud van jongs af aan.

De akte van bekendheid werd op 15 oktober 1823 opgemaakt.

Turfschip, 1791
Bron: Rijksmuseum

Ritske Hendriks de Vries, van beroep veenarbeider , was onvermogend en betaalde geen griffiekosten. Om dezelfde reden kon hij waarschijnlijk ook gratis trouwen.

De akte van bekendheid is als huwelijksbijlage te vinden via wiewaswie.nl.

Bron: Archief 30-41, registratienummer 2006, aktenummer 28, registratiedatum 22-10-1823, akteplaats Weststellingwerf. Archiefnaam: Burgerlijke Stand Weststellingwerf-Tresoar, boek Deel 2006, periode 1823.

NB Houtwoud wordt in de akte ook Oud Houtwoud genoemd, in het Fries Old Holdwold. 

Familiegeschiedenis : De Scharlaken Koorts

Cornelia Casteleijn echtgenote van schoenmaker Willem Verheij overleed 14 april 1817 aan een besmetting met roodvonk. Roodvonk werd ook wel de scharlaken koorts genoemd.

Roodvonk is een besmettelijke infectieziekte waaraan in vroegere eeuwen veel kinderen overleden. Ook volwassenen bezweken soms aan deze infectie zoals mijn bovengenoemde voorouder.

Cornelia werd 40 jaar oud.

Overlijdensakte van Cornelia Casteleijn. 
wiewaswie.nl
Rijksarchief Noord-Holland

Willem Verheij en Cornelia Casteleijn, woonachtig in de gemeenten Nieuwer-Amstel waren de ouders van Anna Maria Verheij (gedoopt in 1802).

Anna Maria Verheij trouwde in 1834 met de koopman Johan Ignatius Leenhof (1801-1868).

Hun dochter Theresia Wilhelmina Leenhof trad in 1865 in het huwelijk met Ferdinand Frederikus Diergaarde (1835-1921).

Theresia Wilhelmina Leenhof was de moeder van mijn overgrootmoeder Theresia Wilhelmina Josephina Diergaarde.

Theresia Wilhelmina Josephina Diergaarde was de achterkleindochter van Cornelia Casteleijn

N.B. De achternaam Leenhof werd ook gespeld als Leenhoff.