Shiva Tandava Stotram

Bij het bekijken van Indiase films over de godheid Shiva kwam er in de filmmuziek af en toe een zeer aanstekelijke melodie voorbij, bekend als de Shiva Tandava Stotram.

De Tandava is een kosmische dans uitgevoerd door Shiva. Met zijn dans vernietigt hij het universum als dat aan het einde van de tijd is gekomen (de grote en kleine wijzer van de kosmische klok staan beide op twaalf) tegelijkertijd schept hij met deze dans een nieuw universum. Elk tijdperk is cyclisch, kent begin en einde, wordt voorafgegaan en gevolgd door andere tijdperken. Shiva heeft ’t er maar druk mee.

De kosmische dans van Shiva

Ook andere goden en godinnen uit Shiva’s kring doen wel eens een Tandava, maar Shiva is de ware clubber in de familie.

Er worden 7 soorten tandava’s onderscheiden. Allemaal hebben ze hun eigen karakter. Om een paar te noemen:  de ananda (vreugdevol), de lasya (sierlijk, liefelijk),  de rudra (grimmig). Voor filmuitvoeringen van de rudra tandava verwijs ik naar de vele films (te zien op YouTube) over de door toedoen van Shiva’s schoonvader koning Daksha tragisch geëindigde liefde tussen Shiva en Sati.

De “ShivaTandava Stotram” van Ravana is geen tandava, maar een lofzang, gewijd aan Shiva die de tandava danst.

Volgens de traditie is deze hymne gecomponeerd door de demonenkoning Ravana, koning van Lanka. Enkelen twijfelen aan het auteurschap van Ravana, maar dat terzijde

Het verhaal:

Ravana vloog in een hemelse strijdwagen over de Himalaya. Plots kon hij niet verder. Wat hij ook probeerde. Hij kwam niet over een berg heen. Een noodlanding was het gevolg. Ravana woest. Toen hij de berg wilde beklimmen werd hij tegengehouden door Nandi, de trouwe dienaar van Shiva. Heer Shiva woonde met zijn gezin op de berg en omdat de familie erg gesteld was op hun privacy was het luchtruim verboden gebied evenals de berg zelf. Overigens heeft de huidige Chinese overheid een verbod ingesteld  om over deze berg, genaamd Kailash te vliegen of haar te beklimmen. Kailash ligt in Chinees Tibet. Drone opnamen en NASA satelliet opnamen tonen Kailash echter in volle glorie aan de internetgebruiker.

Ravana probeerde de berg op te tillen om die mee naar huis te nemen. Shiva drukte met zijn voet de berg vast op de bodem en Ravana kwam er onder vast te zitten. De demonenkoning moest zijn meerdere in Shiva erkennen en zong 1000 jaar lang de “Shiva Tandava Stotram”. Deze scene is te zien in sommige films en tv-series. De oudste film versie die ik heb kunnen vinden is in “Seeta Rama Kalyanam” 1961.

Overigens zit er nog een gruwelijk element in het lied van Ravana, toen hij onder Kailash vast zat. Hij bouwde van zijn eigen lichaamsdelen een muziekinstrument om zijn gezang te begeleiden. Ravana maakte van zijn darmen de snaren voor de veena. De meeste films laten dit gegeven weg. In de bovengenoemde “Seeta Rama Kalyanam” 1961 is deze scene kort te zien.

Na 1000 jaar was Shiva overtuigd van de toewijding van Ravana en liet hij hem gaan.

Ravana en Shiva zouden nog wel vaker met elkaar te maken krijgen. Bij een andere gelegenheid hakte Ravana zijn eigen hoofd af om zijn devotie voor Shiva te tonen. Hij afgehakte hoofd bleef doorzingen. De genade van Shiva zette het hoofd weer op de schouders van Ravana. (Zie de films Bhookailas, 1940 en 1958). Het liep uiteindelijk slecht af met de demonenkonig, maar dat is een ander verhaal.

Ik vond een 18^e -eeuwse afbeelding van een handschrift van de “Shiva Tandava Stotram” op een website met oude Indiase manuscripten, samen met een laat 19^e -eeuwse versie. 

Twee 20e -eeuwse gedrukte versies uit  1940 en 1941 zijn te vinden op Internet Archive.

Shiva Tandava Stotram 1941

Shiva Tandava Stotram 1941

Shiva Tandava Stotram, 1940

Shiva Tandava Stotram, 1940

Daar kan een voorbeeld van de muziek ook worden beluisterd, hoewel ik dit niet de mooiste uitvoering vind, maar ja smaken verschillen. Er zijn nog enkele andere muziekuitvoeringen op Internet Archive, waaronder deze hele bizarre Japanse vocaloid versie.

Vocaloid versie op Internet Archive

Een zoektocht op YouTube levert honderden uitvoeringen en arrangementen op in allerlei stijlen:

• Filmmuziek als achtergrond, of in een filmscene met Ravana (in tientallen films en tv-series)
• Religieuze hymne uitgevoerd door pandits en priesters, varieert van alleen vocaal tot en met instrumentale begeleiding.
• Popmuziek: trance, rock, rap, hiphop, metal enz.
• Covers voor gitaar, viool, veena, percussie, fluit, harmonium, mondharmonica, piano, a capella
• Theateroptredens : zang, dans en toneel
• Bijzonder zijn de uitvoeringen van kinderen, variërend van peuters tot pubers
• Ringtones voor de telefoon
• Er zijn inmiddels AI gegeneerde versies op YouTube, maar op een enkele na zijn die niet om aan te horen.

De Shiva Tandava Stotram is ook te vinden op diverse andere sociale media, zoals TikTok, Instagram, Facebook en Linkedin.

De Shiva Tandava Stotram is een herkenbare plezierig melodie, gedragen door een stevige baslijn, gecombineerd met een wonderschone gezongen tekst in het Sanskriet. Het lied telt 17 (volgens sommigen bronnen 18) kwatrijnen, hoewel meestal er maar 15 worden uitgevoerd.

Een Nederlandse vertaling is te vinden op internet. Ik vond ook een Engelse https://greenmesg.org/stotras/shiva/shiva_tandava_stotram.phpvertaling met hier en daar verklarende uitleg tussen haakjes. 

De Engelse vertaling blijft dichter bij de originele tekst dan de Nederlandse. Beide vertalingen doen geen recht aan de kracht van de voordracht in de originele taal met zijn melodieuze bijna hypnotiserende letterrijmen en klanknabootsingen. 

Shiva dans de tandava

Shiva, Kali en Indy,

 Geïnspireerd door Shiva in de Indiase film (zie mijn vorige post) herinnerde ik mij de film “Indiana Jones and the Temple of Doom”  in mijn dvd collectie.

Indiana Jones and the Temple of Doom

Toch maar weer tevoorschijn gehaald en bekeken. Nou, daar valt het nodige over te zeggen.

De naam Indiana van Indy verwijst indirect naar India. Toen Columbus in 1492 op zoek naar de westelijk zeeroute naar India op een eiland (tegenwoordig Haïti en Santo Domingo) aankwam noemde hij de bewoners Indianen. Hij meende dat hij in India was beland. Hij wist niet dat er tussen Europa en Azië nog een groot continent ligt. Een van de staten in  de Verenigde Staten heet Indiana. Soms krijgen mensen in de VS als voornaam de naam van een staat. Bijvoorbeeld de actrice Dakota Fanning of de schrijver Tennessee Williams.

Begin van de film

We slaan de intro van de film even over en beginnen bij de vliegreis van Indiana en zijn gezellen, de zangeres Willie en  Short Round (Shorty).

Wat gebeurt hier? Ze vliegen over de Chinese muur. Fout. De Muur ligt helemaal niet in dat gedeelte van China.

De vliegreis gaat verder over de Himalaya.  Het vliegtuig is echter gesaboteerd en onze helden beleven een wonderlijke ontsnapping in een opblaasbare reddingsboot, die landt op een  gletsjer en via een afgrond in een rivier valt. De inzittenden blijven de hele tijd ongedeerd in de rubberboot zitten. Een Hogere Macht is hier duidelijk aan het werk.

Op de oever worden ze opgewacht door een oude Sjamaan uit het dorp Mayapur (Mayapore),

N.B.  Er is een echte stad Mayapuur in West-Bengalen

De sjamaan draagt kettingen van rudrakshakralen (tranen van Shiva) .Dit is de eerste directe verwijzing naar heer Shiva.

Het dorp oogt rampzalig. Dorpelingen lijden honger. De sjamaan vertelt (Indy vertaalt, als archeoloog verstaat hij Sanskriet). De Gemeenschap werd voorheen beschermd door Shiva in de vorm van de sivalingam . De sivalingam is een abstract symbool als weergave van Shiva.

Deze heilige sivalingam is gestolen door de sekteleden van de Kali thuggees die hun intrek hebben genomen in het paleis te Pankot (Pankot is een verzinsel van de filmmakers). Oogsten zijn verdord, vee is gestorven, de waterbronnen opgedroogd. Honger en tot overmaat van ramp zijn alle kinderen ontvoerd.

De sjamaan had een visioen dat Indy door Shiva is gestuurd als redder. Hij moet naar Pankot om de steen terug te halen voor het dorp. Indy heeft weinig zin, vindt het allemaal maar bijgeloof. Hij wil zsm naar Delhi. Dat Shiva Indy heeft uitgekozen om Mayapure te bevrijden en de gestolen Sankarasteen terug te brengen is niet zo gek. Na hun ontsnapping uit China vloog Indy over de Himalya, de regio waar Shiva op de heilige berg Kailash verblijft.

In de nacht komt een uit Pankot ontsnapte jongen met een stukje tekst, over de magische sankarastenen, die door Shiva aan de heilige Sankara zijn gegeven.

Pauze:

Uitleg:  Op de document (een lapje stof) zijn twee figuren te zien. De godheid is te herkennen aan zijn blauwe kleur. De god draagt een gouden, westers uitziende kroon, wat niet klopt als het om Shiva gaat. Goden en godinnen uit het Indiase pantheon dragen allemaal uitbundige gouden kronen en hoofdversierselen, maar niet Shiva. Shiva gaat blootshoofds en draagt alleen een maansikkel en de bron van de Ganges in het haar.

Een van de namen van Shiva is Shankar. Shankara is ook de naam van de filosoof, die van Shiva de opdracht kreeg om zijn leer door India te verspreiden.

We vervolgen de film

Indy’s interesse, dat wil zeggen zijn begeerte is nu gewekt. Een sankarasteen bezitten betekent rijkdom en roem. Het gezelschap gaat op weg. Indy was echter niet van plan om de steen terug te brengen. Hij was ook een soort schatrover.

Fast Forward.

Het  groepje avonturiers nadert Pankot. Grote groepen overvliegende vleerhonden kondigen het kwaad in Pankot aan. Indy duidt ze als” vampire bats”. Fout. Dit zijn fruit etende vleerhonden, die overdag actief zijn.

Het gezelschap stuit op een paar gruwelijke beelden die versierd zijn met menselijk lichaamsdelen en bloed. De Indiase begeleiders vluchten in doodsangst.

Fast Forward. Fast Forward

Onder het paleis in Pankot is een tempel gewijd aan Kali, de godin van de dood, te bereiken via een geheime gang die bij toeval wordt ontdekt door Indy. Bij de ingang naar het onderaardse staat op de muur dezelfde afbeelding als op de lap stof. Verder staat er een tekst. “Volg de voetstappen van Shiva, pleeg geen verraad aan zijn waarheid”. In de tempel  vinden onder leiding van de hogepriester Mola Ram bloedige mensenoffers aan Kali, de godin van de dood plaats. Ze wordt vereerd door de sekte van de Thugs. Het slachtoffer roept in doodsangst tevergeefs Shiva aan :”Om namaye Shiva”.

Mola Ram's teksten gesproken tijdens het offerritueel.

Mola Ram zet de gestolen sankarasteen in een reusachtige schedel waar al twee andere stenen zijn gezet. De drie stenen bij elkaar beginnen de gloeien met een magisch licht.

Kali wordt ook aangeroepen met de woorden Shakti Devi

Pauze.

Hier is enige uitleg op zijn plaats.

Shakti Devi was de eerste gezellin van god Shiva. Eigenlijk was zij zijn andere helft. Shakti is symbool voor de kosmische vrouwelijke energie, waar Shiva (het kosmisch bewustzijn) niet buiten kan. Shiva moet Shakti afstaan aan Brahma, de schepper van het universum, want Brahma heeft haar energie nodig om de schepping af te maken. Shiva is zijn zielsverwant voorlopig kwijt. Shakti reïncarneert nog tweemaal. De eerste keer als Sati en tweede keer als Parvati. Shiva trouwde met Sati, maar hun huwelijksgeluk eindigde in een familiedrama .Shiva’s echtvereniging met Shakti’s  tweede reïncarnatie Parvati was uiteindelijk een succes. Ze hadden elkaar gevonden en lieten elkaar niet meer los. 

Een abstracte vorm van de vereniging van Shiva en Parvati (Shakti) is een hexagram, de zespuntige ster genaamd Shatkona.

Shatkona's bij de ingang van het Moghulpaleis in Fort Agra.

Shiva en Parvati zijn complexe goden, met vele (soms tegenstrijdige) eigenschappen  en diverse verschijningsvormen. Sommige van hun manifestaties zijn ronduit angstaanjagend.

De lieftallige Parvati heeft als krijgshaftige godin een aantal keren tegen onreine demonen en gestreden in de woeste gedaante van Kali en Durga. 

En dat ging er niet bepaald zachtzinnig aan toe. En ja, Kali wordt ook geassocieerd met de dood, net als Shiva trouwens, die in de film wordt verbonden aan vruchtbaarheid en bloei. Parvati zou zich trouwens op verzoek van Shiva als Kali hebben gemanifesteerd. Nadat Kali haar werk had volbracht keeder ze weer terug naar haar echtgenoot in de gedaante van Parvati.

Hier gaat de film gigantisch de fout in. De makers hebben ergens heel in de verste verte tempelbellen horen rinkelen. Kali wordt hier voorgesteld als een demonische godin, een vijand van Shiva.

Kali is zoals boven vermeld een manifestatie van Parvati, de innig beminde echtgenote van Shiva. Punt. Daar doet de geperverteerde cultus van Mola Ram en zijn tuig niets aan af

Einde onderbreking. De film gaat verder.

Rondom de tempel graven mishandelde en uitgebuite kinderen uit Mayapur in de berg op zoek naar de twee resterende sankarastenen en edelstenen. Mola Ram wil met de sankarastenen een thuggee-heerschappij vestigen in India (1936 nog onder Engels koloniaal bestuur) en alle andere religies uitroeien.

Indy en metgezellen zijn gevangen genomen en Willie wordt het volgende offerlam. Shorty is aan het werk gezet in de berg.

Indy wordt gedwongen het “Bloed van Kali” te drinken. De samenstelling is onbekend, maar het werkt als een drug, waarbij de eigen wil verloren gaat. Indy is in zijn verdoofde staat bereid om Willie te offeren aan Kali.

Shorty is intussen ontsnapt en slaagt erin om Indy te doen ontwaken uit zijn roes, door hem met een fakkel te branden. Het vuur als reinigend en bevrijdend element geeft Indy zijn zelfbewustzijn terug. Bewustzijn is een zeer belangrijk element in de leer van Shiva. Indy weet Willie te bevrijden en ook de drie sankarastenen mee te nemen.

Fast Forward Fast Forward. Indy cs bevrijden de kinderen en er volgt een dolle ontsnapping uit de berg (KIJKEN!)

Buiten staan onze helden op richel van een afgrond boven een rivier. Ze proberen via een hangbrug te ontsnappen maar worden aan beide kanten belaagd door Mola Ram en zijn bende. Er volgt een spannende worsteling tussen Mola Ram en Indy die boven de afgrond hangen. Mola Ram probeert de sankarastenen aan Indy te ontfutselen. Indy verwenst Mola Ram naar de hel van Kali.

Pauze: 

De filmmakers projecteren hier de christelijke visie van de hel als plaats van eeuwig verdoemenis op het publiek. De hindoeïstische hel is een echter tijdelijke verblijfplaats, voordat de ziel aan een volgende reïncarnatie begint. En Kali is geen godin van de hel; ze verblijft als Parvati glorieus aan de zijde van Shiva op Kailash.

De film gaat verder.

Indy zegt tegen Ram: “Je hebt Shiva verraden”. Dit herhaalt hij in het Sanskriet en plotseling beginnen de stenen heet te gloeien. Mola Ram die een steen pakt verbrandt zijn hand en stort met de twee andere sankarastenen uiteindelijk naar beneden in de rivier, waar hij wordt verslonden door krokodillen. 

Shiva heeft ooit de gedaante van een krokodil aangenomen, en zijn rechteroor draagt hij een oorbel in de vorm van een krokodil (makara).

Het verhaal van Shiva als krokodil. De vrouw op de oever is Parvati

Eigenlijk had Indy moeten zeggen dat Mola Ram zowel Shiva als Kali heeft verraden met zijn perverse sektarische verminking van de haar eredienst.

Eind goed, al goed. Indy is verlicht geraakt, want overtuigd van de kracht in de steen brengt hij deze terug naar Mayapur. Het dorp en zijn bewoners hebben een gedaanteverandering ondergaan. Alles staat in bloei, de mensen dragen kleurige kleren en het hoogtepunt van Indy’s (of toch Shiva’s) wondere werken is de terugkeer van de kinderen.

Einde

Shiva draagt Vasuki om zijn nek

Shiva en Vasuki

Vorig jaar zag ik in het vliegtuig een hele leuke Indiase film: OMG2 uit 2023 , waarin heer Shiva (in de film Mahakaal genaamd) een belangrijke rol heeft als beschermer van een gelovige.

OMG2

Het aantal Indiase films en tv series over Shiva is inmiddels niet meer te tellen. De Shiva-vertolkers dragen als onderdeel van hun kostuum een cobra om hun nek. Geen echte hoor, maar van kunststof, rubber of misschien wel een opgezette. Wel zo veilig.

De slang om die om Shiva’s nek kronkelt is Vasuki.

Maar in een paar hele oude Indiase films dragen de acteurs echt een levende cobra om de nek. WOW

Kijk het zelf maar na. De hiergenoemde films staan in hun geheel op YouTube

Bhookailas (1940) 

Bhookailas 1940

Bhookailas (1958). 

Zowel de Telugu versie als de Kannada versie. 

Bhookailas 1958

Bhakta Markandeya 1956-1957 

Zowel de Telugu versie als de Kannada versie. 

Bhakta Markandeya, 1956-1957

Satir Dehatyag, 1954

Satir Dehatyag, 1954

Waren die oude acteurs zo moedig of waren de slangen “behandeld”?

Het is bekend dat fakirs bij cobra’s soms de giftanden verwijderen of de bek dichtnaaien.

Dit zijn geen “special effects”. De slangen bewegen te levensecht. Hoewel er toen al vele trucages in de filmwereld gebruikt werden, waren digitale effecten nog verre toekomst. Als er toch filmtrucage in het spel was, dan was die wel zeer geavanceerd voor die tijd.

De levensechte cobra’s moeten behoorlijk gestrest zijn geweest want ze hielden continue de nek gespreid. Dat is een teken dat de slang zich bedreigd voelt.

Misschien zijn de arbo-regels in de Indiase films zo veranderd dat de acteurs niet aan een gifslang worden blootgesteld. Een cobrabeet in je nek of gezicht lijkt me geen pretje, bescherming van heer Shiva of niet.

Of zijn de dierenwelzijnsregels inmiddels gelukkig ook voor cobra’s verbeterd? Ik vraag het me af.

Daksha Yagna, 1980

Toch ook nog een redelijk "recente" film uit 1980 gevonden, Daksha Yagna, waarin de Shiva-vertolker ook met levende slangen had te maken, waaronder een venijnige pissige cobra.

Daksha Yagna, 1980

Daksha Yagna, 1980

En hier nog twee spannende afbeeldingen van een woedende Shiva met een levende slang uit een verfilming van het epos van Daksha , gevonden op YouTube. Helaas was er geen vertaling bij de titelgegevens.

Dit is echt een levend beest

Dit is echt een levend beest