Een van de
aardigste verhalen uit Tamil Nadu over Heer Shiva is die keer dat hij de
gedaante van een moeder aannam om haar dochter als verloskundige bij te staan
bij de bevalling van haar eerste kind.
Dit verhaal
is in langere en kortere versies te vinden op internet. Er is een tempel gewijd
aan Thayumanavar (Hij die moeder werd)
Zo’n verhaal is te mooi om er niets
mee te doen. Ik heb uit de diverse versies mijn eigen verhaal gemaakt en mijn
fantasie er op los gelaten. Over de verloskunde in het oude India is al voor
onze jaartelling geschreven.
 |
| Oude afbeeldingen van bevallingen in India |
Op oude afbeeldingen van bevallingen in Tamil Nadu is te zien dat de vrouw meestal staande bevalt, ondersteund door de vroedvrouwen
Dit verhaal gaat terug tot de zesde eeuw in Tamil Nadu. Er was een jonge
vrouw genaamd Ratnavati die een vurige toegewijde was van Shiva, die ze aanbad
met de naam Sevadinath. Ze erfde deze liefde van ouders,
die mensen van het geloof waren Ze bezochten elke dag de tempel van Shiva en baden voor een
vredig leven van toewijding en dienstbaarheid. De tempel was niemand minder dan
het prachtige heiligdom voor Shiva, gebouwd op de toppen van het RockFort in Tiruchirapalli. Shiva had echter een verrassing voor het bescheiden
paar en tot hun opgetogenheid kwamen ze te weten dat ze binnenkort ouders
zouden worden. "Dit is zo prachtig", riep haar man, "ons kind
groeit in jou". Blozend draaide Rathnavathi zich om in de richting van de
tempel en sprak een stil gebed uit: "Hé Mahesha, bescherm ons en ons kind
tegen alle gevaren".
Ratnavati
woonde met haar man in Tiruchirapalli op de ene oever van de Kaveri rivier. Er
waren geen ouders of familieleden thuis, alleen zij twee. De man, die zelf
koopman was, was vaak op reis voor zijn
werk. Toen Ratnavati zwanger werd, bad ze elke dag tot Shiva voor de gezondheid
van de baby. Ze zong sloka's en deed puja, waarbij ze belbladeren, water en
melk offerde. Ze was er vast van overtuigd dat Shiva haar familie helemaal zou
beschermen.
Maar natuurlijk wilde Ratnavati haar moeder aan haar zijde hebben tijdens
de bevalling. Niemand anders zou het doen. Haar moeder was haar steun en
toeverlaat, want hoe devoot ze ook was, zelfs de Almachtige kan een moeder niet
vervangen. Ze stuurde een bericht naar haar moeder, die een eindje verderop aan
de overkant van de rivier de Kaveri woonde. Haar moeder beloofde om Rathnavathi
met de bevalling te helpen. Toen de datum naderde, begon Ratnavati’s moeder de
favoriete snacks van haar dochter klaar te maken om mee te nemen. Ze maakte ook
de speciale herstellende laddoos die aan nieuwe moeders werden gegeven, wat
medicinale olie, een grote pot ghee van pure koemelk en de kruidenjam genaamd
lehiyam. Maar toen het zover was brak de moesson aan en begon het hevig te regenen. Trichy was een paar dagreizen verwijderd en ze ging op tijd op pad met twee bedienden.
Maar toen ze Trichy naderden, ontdekten
ze tot hun ontsteltenis dat de Kaveri overstroomde en op dat moment onmogelijk
over te steken was. De rivier was
veranderd in een woeste stroom. Ontwortelde bomen en zelfs hele weggespoelde
huizen dreven in het water mee. Ze konden geen schipper vinden die kolkende watermassa
wilde trotseren om hen over te zetten. Terwijl haar moeder zich zorgen maakte
aan de andere oever van de Kaveri, kreeg Ratnavati pijn in haar buik en veel te
vroeg weeën en begon ze in paniek te raken. Het was al erg genoeg dat haar man
weg was voor zijn werk, van plan om terug te zijn voordat de baby uitgerekend
was. Maar waar was haar moeder in hemelsnaam? Het stormde hevig en haar kreten
van pijn tijdens de weeën werden erger. “Amma ik heb je nu nodig”. Toen de
lucht donkerder en donkerder werd en de regenwolken zich op Trichy leegden, bad ze wanhopig tot Shiva:
"Lieve God, mijn drie-ogige redder, mijn heer Sevadinath. Je bent geen
vrouw en je hebt geen ouders, maar ik hoop dat je voelt wat ik doormaak. Je
hebt twee prachtige kinderen, en wij hier zijn allemaal ook je kinderen. Ik weet
zeker dat je begrijpt hoezeer ik mijn moeder nu nodig heb. Laat me alsjeblieft
niet alleen, help me alsjeblieft." Alsjeblieft zorg dat mijn moeder in dit
weer ook veilig is. Op de andere oever smeekte moeder “Heer waak over mijn dochter
en haar kind”
De
smeekbeden bereikten Shiva. Hij had zijn
vrouw Parvati kunnen sturen maar koos er voor om zelf te gaan. Na dat akkefietje
met Periyachi was er hij niet helemaal gerust op.
Toen Shiva weg
wilde gaan zei Parvati dat hij niet zo in zijn dagelijkse kloffie bij Ratnavati
kon aankomen (bedekt met crematie-as, cobra om zijn nek en een schedelketting, om
maar te zwijgen over het gruwelijke derde oog). De jonge moeder zou doodvallen
van ontzetting. “Ben je vergeten toen je zo met je gevolg naar onze bruiloft
kwam en mijn moeder er van schrik er bijna in bleef. En laat je handen eens
zien. Als je dai wil zijn moet je schone handen en korte nagels hebben. En
draag schone witte kleren. Enne niet flauwvallen van al dat bloed, dat hoort er
bij. Voor je het vergeet, neem deze spullen mee. Je zult ze nodig hebben voor
de verzorging van moeder en kind. Je hebt armen genoeg om het allemaal mee te
nemen. Dan gebruik je die ook eens
nuttig”. “Pff, typisch iets voor een vrouw, zo’n opmerking” bromde Shiva goedmoedig
zijn baard. Na al deze en nog meer moederlijke adviezen van Parvati ging hij op pad.
Hij daalde naar de
aarde tussen bliksemflitsen en stormwolken. Bepakt en bezakt arriveerde Shiva
in de stromende regen bij de woning van Ratnavati. Shiva kreeg een
geniale inval. Het was hem ooit gelukt om als melkmeisje verkleed te crashen in
een feestje van vriend Krishna. Dus dat moest nu ook wel lukken.
Ratnavati was nog maar net klaar met bidden toen ze een klop op de deur hoorde.
Daar stond haar druipnatte blije moeder, met
vele manden en bundels.
Ratnavati vloog haar moeder om de hals: “Amma, je bent toch gekomen." Haar
moeder fluisterde een met troostende stem in haar oor: “Kind, hier is je moeder, alles komt goed. Ik
ben gekomen mijn lieveling. Alles komt nu goed". Ratnavati werd rustiger. De
opluchting verminderde haar angst en pijn
“Amma, je bent doorweekt zei Ratnavati.
zorgelijk. Ga je warmen aan het vuur en ik zoek iets droogs voor je om aan te
trekken”. “Welnee kind, eerst moet ik naar
je kijken. Ik droog vanzelf wel op. Ik zie dat je vliezen zijn gebroken. Geef
je natte rok maar aan mij”
Opgelucht en blij liet Ratnavati haar moeder de leiding nemen. Moeder
regelde comfortabele kussens en verwarmde badwater. Ze wreef haar lichaam in
met welriekende olie en baadde Ratnavati uitgebreid. Daarna gaf ze haar dochter
een versterkende kom pap en troostte haar met aanmoedigende woorden Ze hielp haar
als een echte vroedvrouw haar om te zitten, lopen of hurken naar behoefte.
Moeder gaf medicinale dranken en masseerde haar taille, zijden, rug en benen Gedurende de
bevalling hield haar moeder haar hand vast en kalmeerde haar met liederen en
mantra’s ze veegde het zweet van haar
gelaat en haar lichaam
Tijdens de weeën riep Ratnavati
wanhopig uit: Waarom moet het zo’n pijn doen. Amma heb je ook zo geleden bij
mijn geboorte? Kind dat ben ik allang weer vergeten. Ik was zo blij met je, na
al die jaren wachten en bidden.
“Amma, moeten alle vrouwen dit
dan doormaken. Waaraan hebben we dit verdiend. Wat is onze zonde, dat we zo
gestraft worden?”
“Mijn kind dat is een vraag voor
de Schepper, niet voor een oude vrouw om te beantwoorden”
 |
| Ratnavati vereert Shiva, "moeder" gaat op pad, aankomst en hulp bij de bevalling |
Moeder nam regelmatig een kijkje
onder de rok van Rathnavathi om te zien hoever de baby al was. “Kind alleen
persen als je een wee hebt, anders raak je alleen maar uitgeput. Schrik niet,
ik moet nagaan of het hoofdje al voel.
Moeder knielde tussen de benen van Rathnavathi en ving na de laatste perswee het kind in haar handen op. Met
de bekwame hulp van haar moeder was ze zelf de moeder van een prachtige baby. Oma maakte neus en mond van de
baby schoon en spatte koud water op het gezichtje gespat om het bij te brengen.
Vervolgens bond ze de doorgesneden navelstreng met een touwtje. Het lange uiteinde
van het touw werd om de nek van het kind gebonden. Moeder wikkelde de kleine in warme doeken
en toonde de boreling aan
Rathnavathi.
Maar daarmee was moeder nog niet klaar. Ze moest ook er nog voor zorgen dat
Rathnavathi de nageboorte kwijt raakte. Ze hield een weerzinwekkend ruikend
goedje onder de neus van de jonge moeder die begon te kokhalzen en wilde
overgeven. Door deze krachten op haar lichaam raakte ze de placenta kwijt. Oma verschoonde het
bed en trok de jonge vrouw schone kleren aan. Ze wikkelde de buik en heupen
strak in stevige doeken. Uitgeput viel Ratnavati in slaap.
De wieg van de zuigeling was
bedekt met een zijden doek. Moeder wreef dagelijks geurige olie op het hoofd en
gezicht van de baby met een doekje. De kamer werd dagelijks ontsmet met
geurende gom en welriekend hout.
Op een gegeven moment begon de baby flink te huilen. Oma legde het kind in
de armen van Rathnavathi en het kind zocht haar borst. “O, maar dat kan nog
niet, pas als de vader het kind heeft aanvaard, en het is nog te vroeg” “Onzin.
Je man zit ook vast op de andere oever van de Kaveri, en het is duidelijk dat
je baby honger heeft. Het kan nog wel dagen duren voor hij thuis komt. Wie
heeft bedacht dat een kind pas op de derde dag mag drinken. Het kalf drinkt ook
meteen bij de koe”.
Oma zorgde voor het huis en het kind. Ze maakte de kamer schoon en stak de
lampen aan als een echte vroedvrouw. Ze genas Ratnavati met helende siropen,
liet haar ongestoord slapen, kookte voedzame maaltijden en hield het huis fris
en netjes.
“Amma, lukt het wel allemaal met
je versleten rugwervels en je reuma?” “Kind als het om jou en mijn
kleinkind vergeet ik mijn pijntjes”
Ze liet Ratnavati niet toe om zelfs maar een klein potje drinkwater op te
halen. Ze baadde de kraamvrouw dagelijks tijdens de kraamtijd, na het zalven
van het lichaam van de vrouw met olie en een afkooksel van Bella om koortsen te
voorkomen.
Ze legde de baby aan de borst. Ratnavati voelde zich grondig verwend door
al deze liefdevolle zorg.
 |
| "moeder" zorgt voor Ratnavati en de baby, tot moeder aankomt |
Bij het huishouden van Ratnavati hoorden
ook een koe, een geit en wat kippen. Tussendoor verzorgde moeders ook de
dieren, maakte de hokken schoon, voorzag ze van schoon stro, drinkwater en
voer. Molk de geit en de koe, en raapte de verse eieren. De dieren herkenden
hun Beschermer en verwelkomden hem met gepaste blijdschap.
Ratnavati vroeg Amma om verhalen over
Shiva, “Vertel eens over toen hij hoteldebotel was van Mohini of de keer dat
als melkmeisje verkleed op het grote feest van Krishna kwam.
Oma draaide zich net om bij deze vraag dus
ontging het Ratnavati dat haar amma hevig bloosde bij deze vraag. Waarom toevallig
altijd de schandaalverhalen?” Kind, in plaats van roddels over de avontuurtjes,
kan je je beter verdiepen in zijn wijze
leerstellingen”
De lezer heeft natuurlijk allang in de
gaten dat Shiva de gedaante van moeder, die nog steeds vastzat aan de andere
kant van de rivier had aangenomen.
Na een week hoorde Ratnavati een klop en ging naar de
deur. Oma verdween met een glimlach naar de keuken. Ze was geschokt toen ze
haar moeder en de twee bedienden, en haar echtgenoot zag. "Mijn lieve
dochter, vergeef me alsjeblieft dat ik niet eerder naar je toe ben
gekomen", riep haar moeder. "De Kaveri was overstroomd en ik kon niet
eerder oversteken. Wat maakte ik me zorgen! Ik ben zo opgelucht om te zien dat
je er goed uitziet. Waar is mijn kleinkind?"
Terwijl haar moeder snikte van
opluchting, haastte Ratnavati zich naar de keuken waar de dubbelganger van haar
moeder werkte. Maar die moeder was in geen velden of wegen te bekennen. Wie was
die geheimzinnige onvindbare vrouw? Ratnavati keek haar moeder met de grootste
verwondering aan en toen besefte ze wie haar had geholpen, ze ging rechtstreeks
naar de puja-kamer om Shiva te bedanken. Shiva was als haar moeder gekomen. Wie zou het anders geweest kunnen zijn? Sevadinath Shiva was een sterfelijke moeder
geworden ter wille van een meisje dat hem volledig vertrouwde en hem in
volledig vertrouwen had geroepen. Hij had zelfs hetzelfde voedsel en medicijnen
meegenomen die Ratnavati's moeder had bereid.
Het het verhaal van Ratnavati is in deze tempel afgebeeld
Ratnavati loste op in een vloed van dankbare tranen toen
ze zich realiseerde hoe perfect Mahadev, de Grote God, de Vaidishwar of god van
de artsen zelf, voor haar en haar baby had gezorgd. Gedurende hun leven zouden
zij en haar moeder vaak in tranen uitbarsten als ze eraan dachten. 'Heeft
Sevadinath werkelijk zus-en-zo gedaan?' zeiden ze dan, overweldigd door zijn moederlijke
mededogen.
Die Grote God voorbij tijd en ruimte, die Adi Guru, die Mahayogi, die
demonendoder, die Trikaldarshi die het verleden, het heden en de toekomst
naadloos zag, was voor hen niet ver weg. Hoe kon hij dat zijn, terwijl hij
Ratnavati's baby ter wereld had gebracht, haar haar had gevlochten, haar eten
had gekookt en haar met zijn eigen hand had gevoed als haar moeder?
Ratnavati en haar familie hielden een grote puja van dankzegging en
nodigden de hele stad uit voor een feest om dit wonder te vieren. Iedereen was
diep graft door Shiva's vriendelijkheid. "Wat doet hij niet voor ons? Hij
dronk vergif om de wereld te redden. Hij werd zelfs de moeder van dit meisje in
haar uur van nood", zeiden ze, terwijl ze huilden van verwondering. Vanaf die dag kreeg Shiva de naam
'Thayumanavar', Tamil voor 'de Heer die zelfs de moeder werd'.
 |
| Dankzegging aan heer Shiva door Ratnavati, haar man en overige inwoners |
De mensen
vertelden het aan hun koning, Mahendravarman de Eerste, die een tempel voor Shiva
bouwde als Thayumanavar in Trichy. De Pandya-koningen maakten de tempel later nog groter. De keizers van
Vijayanagar en na hen de Nayak-koningen van Madurai zouden het in de
middeleeuwen hebben gerestaureerd. Ratnavati's ervaring van ishakripa of Gods
genade is daarmee voor altijd in het land verankerd Er wordt daar elk jaar een festival houden, zelfs vandaag de dag, waarbij deze Shivlila
wordt nagespeeld, en medicinale olie als prasadam geven aan nieuwe moeders. Ze
herinneren zich niet alleen Shiva's moederlijke barmhartigheid, maar leren
iedereen die het wil leren dat een man het in zich heeft om net zo zorgzaam te
zijn als een moeder. Shiva, de meest mannelijkste van alle goden, stelde een
voorbeeld voor alle mensen.
Het was de
heer met de drie ogen, die in de gedaante van Ratnavati’s moesje de rol van moeder,
vroedvrouw en kraamverzorgster op zich nam. Er is zelfs een hymne gewijd aan
deze gedaante van Shiva, aan de God die moeder werd
Epiloog
Shiva kwam na zeven
dagen weer thuis. Parvati omhelsde hem hartstochtelijk “Je ben weer veilig
thuis mijn liefste. Hoe is het gegaan. Ik wil alles weten” Ze streek een
haarlok uit zijn gezicht naar achteren. “Je ziet wel een beetje pips”
“Mens ik zit er
helemaal doorheen”. Shiva zeeg neer op zijn tijgervel. “Ha Vasuki, heb je me gemist? Zorgen voor een net
bevallen jonge moeder, haar kind en het vee, het huis schoonhouden, koken, de
was doen en de vaat opruimen. En dan heb ik nog een goede conditie. Voel ’t in
mijn rug. Die oude moeder had het nooit gered”
Parvati
glimlachte veelbetekenend: “Vrouwen zijn taaier dan je denkt. Wat je hebt
meegemaakt is het dagelijks leven van bijna alle vrouwen op aarde. Ze houden de
wereld draaiend”
Liefdevol
drukte ze zich tegen Shiva aan en legde haar hoofd op zijn borst. Haar warmte
stroomde weldadig door hem heen en hij voelde hoe hij weer werd opgeladen.
Parvati keek omhoog en zag de door haar zo gevreesde afwezige
gezichtsuitdrukking verschijnen. “Ben je weer aan het peinzen?”. Shiva fronste
zijn wenkbrauwen. “Iets gaat mijn begrip te boven. Ik krijg uit de dierenwereld
nooit klachten over de geboorte van hun nakomelingen, de hen, tijgerin,
olifant, vlinder of slang. Maar bij de mens is het baren van een kind een
drama, is mijn ervaring. Ergens is het in de Schepping misgegaan.”
Parvati :”De
Schepping is toch volmaakt?”
Shiva: “Ik ontkom niet aan een beetje mansplaining vrees ik. Alles in het Universum heeft een code. Alle
materie bestaat uit elementen en of een samengaan van verschillende elementen,
weergegeven in bepaalde codes. Hetzelfde geldt voor alle leven. Elk levend
wezen heeft zijn code bestaande uit de code voor de soort en een individuele
code. Ik moet nu al die miljarden combinaties van codes nalopen om uit te
vinden waar het bij de mens fout ging.” Het spijt me voor je Parvati, maar daar
ben ik voorlopig nog wel even mee bezig”.
