maandag 28 juli 2025

Sterrenbeeld Orion in Science Fiction op tv

Het sterrenbeeld Orion gezien vanaf de aarde
Bron: commons.wikimedia

Toeval bestaat niet. Heb ik net een verhaal gepost op mijn blog over het sterrenbeeld Orion in de Hindoemythologie, zie ik kort daarna bij het terugkijken van Battlestar Galactica (2004-2009) in seizoen 4 hoe het sterrenbeeld Orion meerdere keren in volle glorie wordt getoond in drie afleveringen. Tsja als je het verhaal en de dialogen al vaker hebt gezien, ga je opletten op wat er zoal op de achtergrond gebeurt en te zien is.

Ik ga hier niet in op het feit of het in deze afleveringen getoonde beeld van Orion voldoet aan de wetenschappelijk eisen van de astronomie. Het verhaal is en blijft fictie.

Het sterrenbeeld Orion is te zien in de afleveringen The Ties that Bind , The Hub en de laatste aflevering Daybreak, part II

https://en.battlestarwikiclone.org/wiki/The_Ties_That_Bind

Zie onder het hoofd Analysis de opmerkingen over de Orion Constellatie in deze aflevering.

https://en.battlestarwikiclone.org/wiki/The_Hub

Zie onder het hoofd Notes de opmerking over de zichtbare sterrenstelsels, waaronder Orion.

https://en.battlestarwiki.org/Daybreak,_Part_II

Zie onder het hoofd Analysis de opmerking over zichtbare sterrenstelsels , waaronder Orion.

Ook in Star Trek speelt het Sterrenbeeld Orion in sommige afleveringen een rol.

De episode Who Watches the Watchers  speelt op planeet Mintaka III. Mintaka is een van de drie sterren in de gordel van Orion. Er is een overzicht van Star Trek afleveringen waarin het sterrenbeeld Orion is te zien.

De introductie van Orion in de BSG aflevering The Ties that Bind was een vergissing, een foutje van het special effects team. De gebruikte software maakte automatisch het sterrenbeeld Orion. Het hoe en waarom wordt hier in deze discussie groep uitgelegd 

Ook andere BSGfans herkenden Orion, getuige onderstaande links

https://darthmojo.wordpress.com/2009/03/26/my-god-it-full-of-the-wrong-stars/

https://neverfeltbetter.wordpress.com/2022/05/18/nfb-re-watches-battlestar-galactica-season-four-the-ties-that-bind/

https://stargazerslounge.com/topic/82965-accurate-constellations-in-filmsmovies/

 

Uitleg van het sterrenbeeld Orion, gezien vanaf de aarde
Bron:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Orion_constellation_explained.jpg

Familiegeschiedenis : Oom Fer, Ferdinand Bijl 1911-1971

Tussen de familiepapieren is een overlijdenskaart van Ferdinand Bijl, 1911-1971 aangetroffen.

Oom Fer zoals wij hem kenden was de jongste broer van mijn grootvader Willem Bijl (1904-1986).

Hij ging niet zoals zijn oudere broers Willem en Han de bouw in, maar werd apotheker, gevestigd in Den Helder. Er ging een verhaal dat hij als kind een zwakker hart had overgehouden aan een infectieziekte. Zijn ouders Steffen Bijl en Theresia Diergaarde besloten daarom dat hij niet in de bouw aan de slag kon, en zorgden ervoor dat hij kon gaan studeren.

Oom Fer was gehuwd met tante Gré (Margaretha Hillegonda Maria van Os)

Ferdinand Bijl en Margaretha Hillegonda van Os
Trouwfoto?

Overlijdensadvertentie van Steffen Bijl, 1944
F. Bijl en M.H.M. Bijl-van Os staan genoemd bij de nabestaanden
Bron: www.delpher.nl

Advertentie echtpaar Bijl-van Os 1944
Bron: www.delpher.nl



Het overlijden van oom Fer op 2 september  1971
Overlijdensadvertentie in de Volkskrant
Bron: www.delpher.nl



Rouwkaart Ferdinand Bijl
1971




Oom Fer
tekst bij de foto links





 In Den Helder is een straat vernoemd naar drs Ferdinand Bijl, oom Fer.

donderdag 24 juli 2025

4 juli 1054 : een ster helderder dan Venus

Het verhaal begint met een legende: twee heiligen Patanjali en Vyaghrapada  hadden door strenge penitenties en diepe devotie de goddelijk Shiva zover gekregen dat hij op hun verzoek zijn kosmische dans voor hun ogen uitvoerde bij Chidambaram in Zuid-India.

Shiva Nataraja in de cirkel van kosmisch vuur

Dominee Sijnjeu schreef in 1710 over een historie dat de God op Sidambaram in de lucht zou dansen

Sijnjeu noemde in 1710de historie
dat God (Shiva) op Sidambaram in de lucht zou dansen
Bron: www.delpher.nl

De tempel Chidambaram is verbonden met een van de 5 elementen van Shiva, namelijk “De Lucht”, Akasha.

Abraham Rogerius 1651,
de tempel Settamberam is het element "Lucht, die zij Akasjem noemen"
Bron: www.delpher.nl

Dit is niet de lucht die wij dagelijks inademen maar de kosmische ether,  of te wel het hemelgewelf. Shiva danste in de gedaante van een sterrenbeeld in een superbe voorstelling de sterren van de hemel

Chidambaram getekend in 1774 door Carel Frederik Reimer, detail
Bron:
https://artsandculture.google.com/asset/de-grote-pagode-te-chalembron-india-reimer-carel-frederik/VgEqb0GZCG-Lcw?hl=en

De tempel te Chidambaram is nauw verbonden met het sterrenbeeld Mriga (het hert) Waarom dit sterrenbeeld Mriga wordt genoemd is onderwerp van een ander nogal pikant verhaal.  Een belangrijke ster in deze constellatie is Ardra of Arudra, namelijk Shiva in zijn Rudra manifestatie de Jager, gewapend met pijl en boog.

In Chidambaram worden jaarlijks twee belangrijke feesten in relatie tot deze constellatie gevierd,  namelijk Brahmotsavam van Ani Thirumanjanam en  Arudra Darshan.  Over het eerste feest later meer.

In deze tempel vereert men Shiva in zijn Nataraja manifestatie. Zou Shiva ooit in de Mriga constellatie als danser zijn gezien? Volgens sommigen wel.

Sterren zijn geen speldeknoppen vastgeprikt op een zwarte achtergrond. Sterren zijn objecten die bewegen in de driedimensionale ruimte van het universum om ons heen. Ze veranderen van positie en dus ook ten opzichte van de gerelateerde sterren in een constellatie. Sterrenbeelden zijn trouwens een menselijke fictie. Door denkbeeldige lijnen te trekken tussen sterren ontstaat er een gefantaseerde vorm, die we dan een naam geven.

In de astronomie is een (niet geheel onomstreden) deelwetenschap archeoastronomie. Archeoastronomie richt simpel gezegd zich op de beoefening van astronomie in diverse beschavingen in het verleden. Astronomen kunnen onder andere plaats en positie van sterren in de achter ons liggende eeuwen en millennia terug berekenen, met in achtneming van een groot aantal astronomische variabelen. 

Een aantal jaren geleden bracht een Indiase wetenschapper een voorzichtige met mitsen en maren omklede hypothese dat Nataraja beelden gebaseerd zouden kunnen zijn op astronomische gebeurtenissen.  Er zou een onder andere een astronomische relatie kunnen zijn tussen Nataraja en de sterrenhemel, namelijk dat het beeld het sterrenbeeld weergeeft zoals het werd waargenomen in de periode dat het beeld is vervaardigd.

Sommige beelden, die gedateerd kunnen worden (in een eeuw of regeerperiode van een dynastie of koning) zijn vergeleken met het sterrenbeeld uit die tijd. Dat wil zeggen de onderlinge verhoudingen en afmetingen in het beeld zijn afgezet tegen de posities van de sterren, die met behulp van archeoastronomie zouden zijn berekend. Je moet er dan maar van uitgaan dat de berekeningen goed zijn gedaan en niet verfraaid of gemanipuleerd. Zie de links naar diverse artikelen aan het einde van deze post.

Nu is er een astronomische gebeurtenis die wel duidelijk in relatie staat tot Chidambaram en de Nataraja, namelijk een supernova, die op 4 juli 1054 in Azië werd waargenomen. Op die dag verscheen er een helder licht aan de hemel, vele malen helderder dan Venus en was 23 dagen lang zichtbaar. Dat moet een waar spektakel zijn geweest aan de nachthemel. Deze gebeurtenis werd beschreven door sterrenkundigen in China en Japan. Nu (sinds 1931) weten we dat het om een supernova ging, die te zien was in de constellatie Nandi, de stier van Shiva. De constellatie Nandi grenst aan Mriga. De symboliek is treffend. Nandi houdt op aarde trouw de wacht bij de tempels van Shiva.

Deze supernova vond op 6500 lichtjaar afstand eerder plaats in 5500 voor onze jaartelling. Het licht van deze explosie heeft er 6500 jaar over gedaan voordat het door menselijke ogen op deze planeet werd waargenomen. Een lichtjaar is de afstand die het licht in een jaar aflegt: 9461 miljard kilometer. De dichtstbijzijnde ster buiten ons zonnestelsel Proxima Centauri  is 4,2465 lichtjaar van ons verwijderd. Om een idee te geven hoe ver dat is: met de meest geavanceerde rakettechnologie tot onze beschikking namelijk een ionenaandrijving zou de reis naar dit stelsel ruim 81 jaar duren.

Nu is de Nataraja vorm van Shiva al heel oud. Dansende Shivabeelden in diverse vormen en materialen werden al vele eeuwen voor 1054 vervaardigd  De klassieke Nataraja, de god in de ring van kosmisch vuur, is als icoon ouder dan 1054. Zo is er bijvoorbeeld een Nataraja in de hemelse vuurkrans waarvan de vervaardiging is gedateerd in de negende eeuw. 

Volgens sommige opvattingen is Agni in de linkerhand van Nataraja een symbool van de supernova. Maar Nataraja beelden met Agni in de hand zijn al gemaakt in de 9e eeuw, ver voor 1054. 

Er zou een relatie tussen de supernova en het feest dat in juli in de tempel van Chidambaram wordt gevierd. Brahmotsavam van AniThirumanjanam. Het feest zou in de tweede helft van de 11e eeuw zijn ingevoerd, dus tussen 1050-1100 en wordt gevierd in de maand juli, de maand dat de supernova werd waargenomen. Het licht aan de hemel werd in India ervaren en beschouwd als de kosmische dans van Nataraja. Er is in Cambodja een inscriptie uit 1054 gevonden waarin Shiva wordt genoemd als “Hij die  de sterren helderder dan Venus doet schijnen”.

Het verhaal begon met een legende, maar eigenlijk is de legende de afsluiting van een kosmisch drama: de dood van een ster, die met zijn sterven de bouwstenen voor nieuwe materie en nieuw leven het universum in blaast. Vernietiging en Schepping in een ogenblik. Dat is de kosmische Shiva ten voeten uit.

Tot slot.

De  resten van de supernova waargenomen in 1054 zijn met een telescoop of sterke verrekijker te zien in het sterrenbeeld Taurus (Stier) als de Krab Nevel  niet te verwarren met de Zuidelijke Krabnevel 

De naburige constellatie Mriga kennen wij als Orion en de ster Ardra of Arudra draagt in de westerse astronomie de naam Betelgeuze.

Verder lezen? Zie de volgende artikelen, waaruit ik de nodige informatie heb kunnen halen. Voor de Nederlandse lezer helaas alleen maar in het Engels geschreven. Maar geen nood. AI helpt wel met de vertaling.

https://www.chidambaramhiddentreasure.com/orion-chidambaram/

https://www.chidambaramhiddentreasure.com/chidambaram-nataraja-orion-correlation/

https://www.downtoearth.org.in/science-technology/records-of-historical-supernova-found-in-karnataka-63689

https://10000yearsblog.wordpress.com/2016/03/15/sivas-dance-of-bliss/#:~:text=Overgrown%20by%20a%20type%20of,he%20met%20another%20saint%2C%20Vyagrapada.

https://indiafacts.org/cosmic-consciousness-and-astronomical-association-of-natarajas-dance-with-apasmara-and-agastya/

https://indiafacts.org/wp-content/uploads/2018/09/Cosmic-Consciousness-And-Astronomical-Association-Of-Natar%C4%81ja-07.jpg

https://www.researchgate.net/figure/dentification-of-Orion-Shiva-or-erumai-kotthi-as-Horus-in-Egypt_fig1_292371307

woensdag 16 juli 2025

Foutje

Kennelijk was een grote zetduivel bezig geweest in La Galerie Agréable du Monde, in 1728 uitgegeven door Pieter van der Aa (Pierre van der Aa), want in de hier getoonde illustratie staat als bijschrift:

Pagode ou Temple de l'Idole de Wistnou, réprésenté sous la Figure d'un Pilier.

In het Nederlands vertaald staat er: Pagode of tempel van het Beeld van Wistnou (Vishnu), verbeeld in de gedaante van een kolom.

Oeps. Dat is een flinke fout. Gezien de vele duivelse figuren in deze prent, is in de drukkerij een heel legioen zetduivels bezig geweest. Niet heer Vishnu, maar heer Shiva werd en wordt in de gedaante van een kolom, de Lingam vereerd.

Overigens heeft deze kolom meer weg van een grote vlam, dan de eigenlijke lingam

P, van der Aa, werkzaam in Leiden  had dit feit kunnen nalezen in alle veel gelezen oudere drukwerken over India, die ongetwijfeld aanwezig waren in de bibliotheek van de Leidse Universiteit 

Pagode ou Temple de l'Idole de Wistnou, réprésenté sous la Figure d'un Pilier
La Galerie Agréable du Monde, 1728
Bron: www.delpher.nl

zondag 13 juli 2025

Niet moeders mooiste : vervolg

In mijn vorige post kan men lezen hoe in de oude Indiase kunst Asuras (demonen) werden afgebeeld.

Honderden jaren geleden werden deze afbeeldingen in Europese publicaties overgenomen, veelal geïnspireerd op de mythe van de 10 avatars van Vishnu, met name de Kourma avatar, waarin het Karnen van de Melkzee wordt afgebeeld ; Goden en Asuras trekken aan de slang. Deze scene is te zien in het werk van dominee Baldaeus uit 1672 en ook in een iets andere variant bij Olfert Dapper eveneens in 1672 uitgegeven. 

Het Karnen van de Zee is een episode uit de 10 Avatars van Vishnu, die ook te zien zijn bij de bovengenoemde auteurs. De prenten bij Baldaeus en Dapper heb ik al eerder besproken in de blog.

Zeer waarschijnlijk zijn deze prenten gebaseerd op originele tekeningen gemaakt door een Nederlandse kunstenaar Philips Angel II die in dienst van de VOC in Azië had gewerkt en met dit thema in aanraking was gekomen.

Thema's uit de Hindoe mythologie, met name de avatars van Vishnu zijn te zien op de titelpagina van Arnoldus Montanus  Oud en Nieuw Oost-Indien, uitgegeven in 1680

Titelpagina Oud en Nieuw Oost-Indien, 1680
Bron: www.delpher.nl

Direct onder de titel zweven een aantal hemelse figuren, waaronder een met meerdere armen.

Van links naar rechts is te zien : waarschijnlijk Ram (met pijl en boog). Boven Ram een hangende yogi. Vervolgens de Narasimha avatar, een tempel, daaronder een meerhoofdige figuur, en daaronder een naakte mannenfiguur met 4 armen dansend op een liggende duivel, een duivel die een mens op een altaar met een bijl aanvalt. Helemaal rechts een groep die aan een  grote slang trekt (voorstelling van het karnen van de Zee).Daarboven een oprukkend leger. Daaronder een schildpad (de Kourma avatar van Vishnu ) en een figuur oprijzend uit een vis (de Matsya avatar van Vishnu).

Een vergelijkbare verzameling idolen is te zien op een prent in Galerie Agréable du Monde,  in 1728 uitgegeven door Pieter van der Aa 

Tempel met beelden en idolen. Detail
Galerie Agréable du Monde, 1728
Bron: www.delpher.nl

Op deze illustratie is onder andere een voorstelling van een tempel met daarin de Matsya avatar van Vishnu. Daarnaast staat een figuur met vele borsten, namelijk de Griekse godin Artemis van Efeze. Mogelijk is hier sprake van een verwarring met Meenakshi met de drie borsten. Vervolgens zien we een idool met vele hoofden zittende op een stier. Bovenop heeft dit beeld nog een paardenhoofd. Daarachter staat het bijzondere paard dat met het Karnen uit de Melkzee omhoogkwam. Uiterst rechts ziet men een stukje van het Karnen van de Zee met een Asura (te herkennen aan de horens en dierenpoten)  die aan de slang trekt.  Bovenop zit Vishnu en onderaan draagt Kourma, de schildpad het geheel.

dinsdag 8 juli 2025

Niet moeders mooiste

In een aantal posts van de afgelopen weken kan men lezen hoe Europese reizigers in de 16e eeuw en de eeuwen erna het uiterlijk van godenbeelden in culturen op de andere continenten beschreven, namelijk letterlijk als duivels. In het Hindoeïsme is er echter geen ultieme bron of oorsprong van het kwade in de wereld.. De Duivel in de Indiase religie bestaat niet als zodanig. Wel kende men er Asuras  en Rakshasas, bovennatuurlijke sterfelijke wezens, waaronder een aantal die door hun ambities vaak in conflict kwamen met de goddelijke machten. Asuras en Rakshasas worden in vertalingen demonen  genoemd.

Hoe werden deze demonen in de oude Indiase kunst afgebeeld? Nou, meestal niet als moeders mooiste. Tot hun anatomie behoorden horens, rare oren, dierenkoppen, slagtanden en dierenpoten en soms ook meerdere armen en hoofden.

Geef de ogen maar de kost met deze kleine selectie plaatjes ter illustratie van de beschrijving hierboven

 Feestmaaltijd voor goden, heiligen en demonen

Goden, heiligen en demonen aan de dis
India,_Kangra_-_A_Feast_for_the_Gods_-_2018.121_-_Cleveland_Museum_of_Art


detail: Shiva in gezelschap van demonen aan de maaltijd
India,_Kangra_-_A_Feast_for_the_Gods_-_2018.121_-_Cleveland_Museum_of_Art

Detail; demonen aan de dis
India,_Kangra_-_A_Feast_for_the_Gods_-_2018.121_-_Cleveland_Museum_of_Art

Vishnu doodt demonen

detail: Vishnu Avatar Matsya doodt demon
Bron: wikimedia.commons

Detail : Vishnu Avatar Varaha doodt demon
Bron: wikipedia


Detail: Vishnu Avatar Varaha doodt demon
Bron: wikimedia.commons

Kali in gevecht met een demon

Detail: demon wordt gedood door de godin Kali
Bron: wikimedia.commons

Maar dan toch uiteindelijk een godheid gevonden met een nogal demonisch uiterlijk. Shiva doodt Yama, de god van de dood. Yama is geen demon, maar een god, die in deze tekening evenwel net zo afschrikwekkend is afgebeeld als een Asura.

Detail: Yama wordt door Shiva gedood
Bron: wikimedia.commons

zondag 6 juli 2025

Een oude kaart van Suriname

De uitgever Jodocus Hondius bracht in 1599 een kaart op de markt, met de noordkust van een deel van Zuid-Amerika, waarop onder andere de Guyana's zijn weergegeven, in kaart gebracht door Sir Walter Raleigh in de jaren 1594-1596.

Kaart 1599,
urn-gvn-SURI01-KAARTENZL-104-05-04-large


Titelcartouche
urn-gvn-SURI01-KAARTENZL-104-05-04-large

Een aantal namen van riviermondingen zijn herkenbaar. Sommige van deze rivieren gaven ook de naam aan de koloniën of in het geval van Suriname de districten.


Uitsnede 
urn-gvn-SURI01-KAARTENZL-104-05-04-large









Van links naar rechts noem ik een aantal, te zien op de uitsnede van de kaart

Essebeke …. = Essequibo

Demorary= Demerara

Baribise= Berbice

Coroteny = Corantijn

Mickerie point = Nickerie?

Copanamo= Coppename

Saramo r. = Saramacca?

Saranano = Suriname rivier?

 Comojowini = Commewijne

Cumarawini= Marowijne?

 Caliane ofte Cajana = Cayenne

Deze kaart en meer oude kaarten van Suriname zijn te vinden op de volgende site https://geheugen.delpher.nl/nl

woensdag 2 juli 2025

Een monster uyt den Apoclipse

Een monster uyt den Apoclipse

Zo omschreef Jan Huygen van Linschoten in zijn reisverslag uit 1596 een afbeelding die hij zag bij een bezoek aan een tempel in India. Een monster uit de Apocalyps. Van Linschoten gaf een uitgebreide beschrijving van de betreffende tempel, en verhaalde ook over een incident toen iemand uit zijn gezelschap de spot dreef met het beeld van een "kalf" door erop te gaan zitten, tot woede en ontzetting van de gelovigen en de priesters. 

Beschrijving van een op een voorhang geschilderde figuur  in een tempel
Bron: www.delpher.nl

Bij deze beschrijving was een afbeelding van de “duivelse afgod  gevoegd. 

Afbeelding van de hierboven beschreven godheid
Bron: www.delpher.nl

Detail van bovenstaande afbeelding
Bron: www.delpher.nl

Maar wacht eens even. Dit beeld met de vele horens en een gezicht op de onderbuik komt mij wel erg bekend voor. Ik had iets vergelijkbaars al eens eerder gezien in de bijlage bij de Duitse uitgave van Abraham Rogerius “De Open-deure tot het verborgen Heydendom", 1663. Maar dan als een Chinese godheid.

Een Chinese godheid in de Duitse edtiie van "De Open-deure tot het verborgen Heydendom, 1663
Bron: the Internet Archive

Ook in het reisverhaal (1638-1639) van de Duitser Johan Albrechts von Mandelslo komt een vergelijkbaar beeld voor.

Pagode met beeld van een god in het reisverhaal van Mandelslo
Bron: https://www.google.nl/books/edition/Des_Johan_Albrechts_von_Mandelslo_Morgen/kOfLSG6uJl8C?hl=nl&gbpv=1&dq=mandelslo&printsec=frontcover


Detail uit bovenstaande afbeelding
Bron: https://www.google.nl/books/edition/Des_Johan_Albrechts_von_Mandelslo_Morgen/kOfLSG6uJl8C?hl=nl&gbpv=1&dq=mandelslo&printsec=frontcover

Op de titelpagina van Arnoldus Montanus De Wonderen van het Oosten, 1654 helemaal rechts staat een inmiddels  bekende figuur

 

Detail uit de titelpagina van Arnoldus Montanus De Wonderen van het Oosten, 1654

De afbeelding uit Van Linschoten  is door latere uitgevers gewoon gejat en gerecycled.  Niks nieuws onder de zon.