Heel de Republiek der Verenigde Nederlanden verdiende aan de koloniën in de West, namelijk Suriname, Berbice, Demerara en Essequibo (tegenwoordig Guyana).
Het gewest Zeeland had het handelsmonopolie op Demerara en Essequibo.
In de maand mei 1768 verzochten Amsterdamse en Hollandse
kooplieden aan de Staten Generaal der Verenigde Nederlanden toegang tot de
handel op Demerara en Essequibo met het argument dat de gehele Nederlandse
Republiek betrokken was bij de productie van goederen bestemd voor de koloniën
in de West, evenals de doorvoerhandel in goederen, geproduceerd in de rest van
Europa.
Als bewijs voor hun argumenten voegden ze een lijst toe met producten van landbouw en nijverheid uit
alle regio’s van de republiek, die naar de koloniën in de West werden
uitgevoerd, evenals de producten doorgevoerd uit de rest van Europa.
Uit dit overzicht blijkt dat bijna de gehele Nederlanden tot
ver achter de Utrechtse Heuvelrug verdiende aan de aan het koloniale systeem.
Limburg en Drenthe komen niet voor in dit overzicht.
En dan betrof dit nog maar alleen maar de plantagekoloniën
in de West. De handel op koloniën in Azië en aan Kaap (onder het monopolie van
de VOC), en de driehoekshandel (waaronder de slavenhandel) op de forten en
handelsposten in Afrika viel buiten dit overzicht, evenals de invoer en
verwerking van koloniale producten.
“24 mei 1768
Opgave ingezonden bij de Kamer Amsterdam van de WIC, 1768
door Abraham Ter Borch en Zoonen, Adries Pols en Zoonen, met nog 60 ondertekenaars
: Memorie of Lijst ter aantoning welke fabrieken,
en producten, uit ieder provincie van onzen Staat getrokken worden, als mede
door welke provinciën de goederen, die van buitenlands gehaald worden hun
transport herwaarts bekomen, zijnde de fabrieken, producten en goederen alle
ter verzending na de West-Indische koloniën van dezen Staat geschikt, waar achter
gevoegd is, een lijst der producten, die de koloniën Isequebo en Demerarij opgeven,
en die bij meerdere cultivering derzelven, in kwantiteit herwaarts gebracht
zijnde, een important voordeel zullen geven aan het land, in ’t gemeen, en aan
iedere provincie in ’t bijzonder, alwaar de zelve gedeeltelijk geconsumeerd, en
verwerkt zouden worden, en ten groten dele, door verscheidene provinciën hun
transport naar buitenlands zouden bekomen.
No. 1 Lijst der fabrieken en producten, welke uit deze
landen getrokken worden ter verzending naar onze West-Ind. koloniën, als mede
door welke provinciën de goederen, die van buitenlanden ten zelve einde
inkomen, passeren moeten.
Uit de Generaliteits
Landen
Negerhoeden, messen en ander ijzer gereedschap : uit ’s-Hertogenbosch
Linnen: uit
Eindhoven, Helmond, Oortmarsen
Nagemaakte Franse linnen, bonten : uit het gehele kwartier
van Peeland (de Peel)
Stoffen Laken, etc.: uit Tilburg, Oosterwijk
Tabak, koperen ketels, bekken, lopen tot snaphanen, velerlei
ijzerwerk uijt de landen van Overmaas
Was : uit alle de gemeenlijke zaailanden
Allerlei ijzerwerk etc, andere goederen uit Luijkerland: worden
over ’s-Hertogenbosch komende getransporteerd.
Uit Gelderland
Linnens : van Borculo en andere plaatsen daar omtrent
Timmermansgereedschap, kuipers gereedschap, schoppen, spaden
en graven, grepen, schiet en zijdgeweer : uit Cuijlenburg en andere plaatsen
Bereid leer, ijzeren potten, cassave platen, glaswerken : uit
het Zutphense
Aardewerk : van Arnhem
Hoepels : van de plaatsen langs de Waal
Papier : van de Veluwe
Kogels, hagel, loot, velerlei ijzerwerk : van Deutekom
Tabak : van Nieuwkerk, en ande[re] plaatsen op de Veluwe
Was, meel, erwten, gort : van alle steden en dorpen waar
omtrent zaail. zijn
Vlees : van die plaatsen, waar omtrent de vee weiderij geoefend wordt
Bokkens : van Harderwijk, en andere plaatsen langs de Zuiderzee
komende
Allerlei ijzerwerk, als houwelen, kapmessen, bijlen,
schoppen, dulhouwers, sloten en spijkers, bouten komende uijt het Bergsche,
Gulikse, Eberfeltse worden herwaarts getransporteerd, over Arnhem, Nimmegen,
Wageningen etc.
Bonten, neusdoeken : van Haarlem, etc.
Gedrukte katoenen : van Amsterdam, Rotterdam, etc.
Inlandse stoffen : uit Haarlem, Hilversum, etc.
Linnens : uit vele plaatsen en werden meest omtrent Haarlem
gebleekt
Sterke dranken : Weesp, Schiedam etc.
Metselaars en kuipersgereedschappen, houwelen, kapmessen : uit
vele Zuid-Hollandse plaatsen, Overschie, etc.
Tabakspijpen : van Gouda en Alphen
Touwwerk : van Amsterdam, Rotterdam, Woerden etc.
Koperwerk : van Hoorn
Gezaagd hout : over Amsterdam, Rotterdam, Zaandam etc.
Zoute vis, haring : van Maassluis, Vlaardingen, Enkhuizen
Glaswerk : van Dordrecht
Visnetten ; van veel Zuid en Noord Holl. Plaatsen
Pakkersdoek : van Huizen
Steen en kalk : van Alphen en andere plaatsen aan den Rijn
etc.
Aardewerk : van Delft
Koffie waai molens , katoen molens : van Amsterdam e.
N.Holl.
Kaas : van Edam, Hoorn en meeste Noordholl. en veel Zuidholl.
steden
Raap en lijn olie, loodwit, papier, azijn : van Zaandijk, Zaandam
en andere Zaanlandse plaatsen
De scheepvaart breng
ons aan:
Stokvis van Noorwegen
Wijn, olie, geeloker, zeep, kruijdenierijen, harpuis : uit Frankrijk,
Spanje, Italië
Teer en pik : uit Zweden en Muscoviën
Engels bruin, Engelse sitsen : uit Engeland
En veel ander uijt diverse plaatse, waaronder specerijen, katoenen
etc die de generale Oost Indische Comp. dezer
landen aanvoert
Uit Zeeland
De meeste fabrieken, en handwerken, die onder het artikel
van Holland zijn genoemd, bijzonder
touwwerk, glaswerk, buskruit : van Middelburg, Vlissingen,
Veere etc.
Maar excelleert in consumptie, waarvan als meel, erwten, bonen,
gerst, etc. : uit genoegzaam heel Zeeland
Ook brengt de Zeeuwse scheepvaart, de meeste goederen, die
onder Holland zijn opgeteld, uit de vreemde landen, aan, bijzonder overtreft de
provincie en haar gelegenheid tot den wijnhandel.
Uit Utrecht
Wollen mutsen, wollen rokjes : uit Utrecht en andere pl.
Gedrukte katoenen : van Nigtevecht
Dimetten, bombazijnen, gestreepte stoffen : van Amersfoort
Koperwerk, gemaakt blikwerk : van Utrecht, Zeist etc.
Tabak, glaswerk : van Amersfoort
Vlees, meel, gort, erwten en bonen, haver en gort : van
Utrecht Consid. Partijen
Steen, klinkers etc. : van diverse plaatsen aan de Vecht
Kettingen : van Lopik
Gezaagd hout : van Utrecht
Uit Friesland
Wollen mutsen, wollen rokjes, bonten : uit Leeuwarden,
Franeker, Harlingen en Stavoren
Stoffen boenders, kwasten, aardewerk, koekenpannen, haver en
stro, boter, victualie, kaas, hammen en spek
: uit vele Friesche steden en dorpen
Embder en Lierder linnen, hebben meest transport door Friesland
De aanvoer der meeste producten uit Frankrijk geschied door
een considerabel getal Friese koffen en smakken, op alle plaatsen in Friesland
’t huis horende
Uit Overijssel
Neger hoeden : van Zwolle
Gebreide grove kousen : van Deventer, Campen, Zwol etc.
Linnens : van Almelo, Enschede, etc.
Boter : van Mastenbroek, Kuinder en vele andere plaatsen
Hagel, lood, kanon, ijzeren potten etc., ander ijzerwerk, was
: van Deventer
Kalk en steen : van vele plaatsen langs den IJssel
De transporten der goederen uit vele plaatsen uit Duitsland
komende zijn considerabel over Zwolle.
Uit Groningen en Ommelanden
Wollen mutsen :
Groningen
Gebreide kousen, vlees, hammen, spek, boter : uit diverse
plaatsen in die provincie, doch werd ons meest uit de stad Groningen toegezonden
Tot den aanvoer der goederen uit Frankrijk worden zeer veel
schepen gebruikt, in de provincie van Groningen te huis horende
2. Lijst der
Producten , welke de Koloniën Isequebo en Demerary uitleveren
Suiker
Koffie
Rijst in considerabele kwantiteit
Cacao
Indigo
Rokou of Orliaan verf” (Bixa orellana)
Het originele document bevindt zich in het Nationaal
Archief:
NL-HaNA_1.05.01.02_423 Inventaris van het archief van de
Tweede West-Indische Compagnie (1624) 1674-1791 (1800), inventarisnr. 423, scans
88-91
De betreffende lijst is ook in
gedrukte vorm te vinden bij Google Books
Zie ook Nieuwe Nederlandsche jaarboeken 1770 https://www.google.nl/books/edition/Nieuwe_Nederlandsche_jaerboeken_of_vervo/hmxKAAAAYAAJ?hl=nl&gbpv=1&dq=rokou+verf&pg=PA458&printsec=frontcov
 |
| Overzicht van in 1768 naar de West uitgevoerde goederen |
De Zeeuwen waren niet blij met een eventueel verlies van hun monopolie en hier was dus stof voor een economisch conflict tussen Zeeland en Holland Zeeuwen reageren met tegenverzoekschrift om hun monopolie te behouden. Hoe de ruzie tussen Zeeland en Holland en Amsterdam afliep kan men lezen in de volgende publicaties:
https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/148454/mmubn000001_004876083.pdf
https://www.zeeland.nl/sites/default/files/digitaalarchief/IB23_cbaa5035.pdf
https://studenttheses.universiteitleiden.nl/access/item%3A2629399/view
Geen opmerkingen:
Een reactie posten